Του Θεόδωρου Γόγαλη
Στο προσκήνιο έχει βρεθεί ξανά το θέμα της εφαρμογής στοχοθεσίας και διενέργειας της αξιολόγησης του προσωπικού του Δημόσιου Τομέα, θέμα το οποίο και συζητήθηκε στην ολομέλεια του Τομέα Δημόσιας Διοίκησης του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής.
Η Δημόσια Διοίκηση αποτελεί ένα κοινωνικό υποσύστημα που έχει τις ίδιες αξίες, αρχές και κώδικες που διέπουν και τα λοιπά κοινωνικά υποσυστήματα. Οι κανόνες λειτουργίας και οργάνωσης της Δημόσιας Διοίκησης αποκτούν νόημα όταν συναντούν ανθρώπους εντός και εκτός αυτής, ήτοι υπαλλήλους και πολίτες αντιστοίχως. Η προσωπική στάση, η προσωπική ευθύνη, το πάθος ή η αναισθησία του κάθε ατόμου είναι οι κύριοι παράμετροι που διαμορφώνουν το τελικό διοικητικό αποτέλεσμα και την ποιότητα των αποφάσεων, ευρισκόμενοι σε απόλυτη αλληλεξάρτηση με τους ισχύοντες κανόνες. Οι εν λόγω κανόνες, οι οποίοι διαμορφώνονται είτε χωρίς διαβούλευση με τους πολίτες είτε με μη συμμετοχή των εργαζομένων, είναι ανεφάρμοστοι ενώ οι άτυποι κανόνες και οι αυτοσχεδιασμοί οδηγούν σε ανυπαρξία συντεταγμένης δράσης.
Η αξιολόγηση προϊσταμένων και υφισταμένων είναι ένας κρίκος σε μια αλυσίδα ενεργειών που σχετίζονται με τη διοίκηση του ανθρωπίνου δυναμικού. Εάν κάποιοι κρίκοι της αλυσίδας λειτουργούν πελατειακά, τότε η αξιολόγηση πάσχει στο σύνολό της. Δεν υπάρχει a la carte (α λα καρτ) αξιολόγηση.
Σύνδεση μεταξύ αξιολόγησης και επιλογής προϊσταμένων. Ποια διαδικασία της αξιολόγησης θα λάβει χώρα την ίδια στιγμή που απουσιάζει οποιαδήποτε ρύθμιση για το ζήτημα της επιλογής προϊσταμένων, η οποία γίνεται κατά κύριο λόγο με ανάθεση ή τοποθετήσεις μετακλητών και όχι με κρίσεις; Θα αξιολογεί τον μόνιμο υπάλληλο ο μετακλητός σύμβουλος του υπουργού; Το 40% περίπου των προϊσταμένων στο Δημόσιο – ειδικά οι τμηματάρχες και λιγότερο οι Διευθυντές – είναι τοποθετημένοι με ανάθεση, δηλαδή δεν έχουν κριθεί για τη θέση ευθύνης που κατέχουν. Αυτοί είναι σε θέση να κρίνουν τώρα όλους τους άλλους;
Για την ενίσχυση της αξιοκρατίας κατά καιρούς έχουν προταθεί μέτρα εκ των οποίων ορισμένα εφαρμόζονται πλημμελώς και τα περισσότερα είτε δεν έχουν υιοθετηθεί είτε έχουν θεσμοθετηθεί αλλά δεν εφαρμόζονται. Ενδεικτικά αναφέρονται:
- Η αξιολόγηση των υπουργών να είναι δημόσια.
- Η ηγεσία (Πρόεδροι, μέλη Δ.Σ., Γραμματείς Υπουργείων, Γενικοί Διευθυντές, Διευθυντές) οιουδήποτε οργανισμού ανήκει στον Δημόσιο Τομέα (Γενική Κυβέρνηση, δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί) δεν πρέπει να διορίζεται με κομματικά κριτήρια. Μόνο σε οκτώ (8) φορείς έχει εφαρμοστεί ο νόμος 4735/2020 για το πλαίσιο επιλογής διοικήσεων στα νομικά πρόσωπα του δημοσίου ενώ στους λοιπούς εξακολουθεί να υφίσταται η τοποθέτηση κομματικών στελεχών.
- Ο κ. Μητσοτάκης, ως Υπουργός διοικητικής μεταρρύθμισης, το 2014 κατάφερε να ξεσηκώσει όλο το Δημόσιο εναντίον της αξιολόγησης, γιατί με τον νόμο 4250/2014 που είχε περάσει έπρεπε υποχρεωτικά ορισμένο ποσοστό δημοσίων υπαλλήλων να αξιολογούνται ως ανεπαρκείς. Η εμπιστοσύνη παίρνει χρόνο να κερδηθεί και δευτερόλεπτα να χαθεί. Κι ο νόμος του κ. Μητσοτάκη διέλυσε τα όποια ψήγματα εμπιστοσύνης μεταξύ δημοσίων υπαλλήλων και πολιτικής ηγεσίας.
- Υπηρεσίες αξιολογούμενες από τους πολίτες. Στις δημόσιες υπηρεσίες, όπου υπάρχει εξυπηρέτηση του κοινού, πρέπει να ορίζεται ως υποχρεωτική η αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών από τους πολίτες, ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Μια προσωπική τοποθέτηση, η οποία και υπερψηφίστηκε από την Ολομέλεια.
- Κανείς μετακλητός προϊστάμενος να μην αποφασίζει για την κατανομή του bonus των δημοσίων υπαλλήλων. Το bonus αποτελεσματικότητας να κατανέμεται αναλογικά με βάση την αξιολόγηση κάθε φορέα και εντός του φορέα με βάση την αξιολόγηση κάθε υπαλλήλου.
- Η επιλογή των ηγεσιών του Δημοσίου να γίνεται κυρίως μέσω της απόδειξης των δεξιοτήτων που διαθέτουν οι υποψήφιοι και όχι μόνο των τυπικών προσόντων τους.
- Αναπληρώσεις και αναθέσεις προϊσταμένων να επιτρέπονται μόνο εάν ο προγραμματισμός των κρίσεων στον φορέα δεν μπορεί να εφαρμοστεί για λόγους ανωτέρας βίας.
- Οι ρυθμίσεις των κωδίκων ηθικής και δεοντολογίας να περιληφθούν στον Υπαλληλικό Κώδικα.
- Να υπάρξει εκπόνηση και κατοχύρωση ενός σαφούς περιγράμματος των θέσεων των προϊσταμένων και συμμετοχή τους στον σχεδιασμό και την αξιολόγηση των δημοσίων πολιτικών.
- Ο εσωτερικός έλεγχος να αποτελέσει τον κεντρικό μηχανισμό ελέγχου της Δημόσιας Διοίκησης σε όλα τα επίπεδα.
“Καμία χώρα δεν ευημερεί χωρίς έναν Δημόσιο Τομέα στελεχωμένο αξιοκρατικά από επαγγελματίες”
Θεόδωρος Γόγαλης
Μέλος Τομέα Δημόσιας Διοίκησης ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής
Υπεύθυνος Τομέα Δημόσιας Διοίκησης ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής Άρτας