Χρόνος και ύλη, δύο θεμελιώδεις έννοιες για την τέχνη, τον άνθρωπο και ολόκληρο το σύμπαν. Ύλη, το υλικό, η ουσία από την οποία αποτελούνται τα πάντα, έμβια και άβια, η αφετηρία δημιουργίας της ζωής και του πολιτισμού. Η ύλη είναι αιώνια. Δεν δημιουργείται, δεν χάνεται. Απλώς, μεταβάλλεται και αλλάζει μορφές. Στη συνέχεια, ο χρόνος αποτελεί μία έννοια δύσκολη και αφηρημένη ως προς τον ορισμό της, για τον οποίο πληθώρα επιστημόνων εξακολουθούν να ερίζουν, από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη μέχρι τον Αϊνστάιν και άπειρους ακόμη.
Το σύνολο των εικαστικών τεχνών χρησιμοποιεί τμήματα της ύλης για τις δημιουργίες του, τόσο ως βάση, ξύλο, μέταλλο, μάρμαρο κ.α., όσο και ως μέσο, π.χ. χρώματα. Παράλληλα, προσπαθεί να φυλακίσει τον χρόνο και να διαιωνίσει την εικόνα. Κάθε έργο τέχνης ορίζεται από τον χρόνο και φέρει ανεξίτηλα τα σημάδια του, καθώς εμπεριέχει παγωμένο τον χρόνο μέσα του, όπου ενώνονται, αδιάσπαστα, το παρελθόν, μέσω της γνώσης, της εμπειρίας και της εξέλιξης, παραμέτρων καταλυτικών για τη δημιουργία, το παρόν, η στιγμή της εμφάνισής του έργου και το μέλλον, στο οποίο θα πορευτεί, προσφέροντας στον δημιουργό μία ψευδαίσθηση αθανασίας. Συνολικά, ανεξάρτητα από τον στόχο και την επιδίωξη, έκαστος καλλιτέχνης πλάθει την ύλη και «παίζει» ή μάχεται με τον χρόνο.
Με αφετηρία τις παραπάνω σκέψεις, απόψεις, προβληματισμούς, η Γιάννα Λάμπρου, κάθε φορά, που εντοπίζει ή παρατηρεί ένα αντικείμενο ή ένα κομμάτι ύλης, προσπαθεί, αρχικά, να ταξιδέψει μαζί του, πίσω στον χρόνο, να ανιχνεύσει τη διαδρομή του, να φανταστεί τη σχέση του και την αλληλεπίδρασή του με άλλα αντικείμενα και κυρίως με τον άνθρωπο. Ακόμη και το ταπεινότερο ή αμελητέο κομμάτι ξύλου ή λίθου έχει διανύσει μία μεγάλη πορεία. Διαφορετικά υλικά, σαθρακομένα ξύλα, οξειδωμένα μέταλλα, υφάσματα με αλλοιώσεις, παλιά αντικείμενα, αποτελούν μέρη των πειραματισμών της, σε συνδυασμό με μία ποικιλία υλικών σε πρώτη χρήση. Σε άλλες, βέβαια, περιπτώσεις χρησιμοποιεί, αποκλειστικά, υλικά σε πρώτη χρήση.
Στη συνέχεια, ξεκινά μία δημιουργική πορεία, καταγράφοντας τα διαδοχικά στάδια, ώστε από κάθε υλικό να αναδύεται κάτι καινούριο. Με πρωταγωνιστή τη φθορά, αναζητά έναν κόσμο παράλληλο, με μορφές άυλες. Η διαδικασία πραγματοποιείται αργά και τμηματικά, περιλαμβάνοντας δύο στάδια. Στο πρώτο, παρακολουθεί και καταγράφει, φωτογραφικά, την εμφάνιση και την εξέλιξη της επερχόμενης αλλαγής ως φυσικής συνέπειας των περιβαλλοντικών συνθηκών και του χρόνου. Έτσι, η ύλη, το εν γένει έργο και η Γιάννα Λάμπρου χορεύουν, σφιχταγκαλιασμένοι, έως το πέρας της διαδρομής. Στο επόμενο στάδιο, δεν επιδιώκει να επαναφέρει τα υλικά στην αρχική τους μορφή. Αντίθετα, προσπαθεί να αναδείξει τη φθορά και να προβάλλει την αξία της, να συνενώσει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον ή μέσω της ύλης, να μεταβάλλει και να επηρεάσει τον χρόνο.
Επιπλέον, επειδή την απασχολεί, ιδιαίτερα, η ανθρώπινη παρουσία και επιρροή επάνω στην ύλη, δημιουργεί μορφές αφηρημένες, χωρίς άλλα χαρακτηριστικά, ώστε να απεικονίσει και να υπενθυμίσει τον εφήμερο χαρακτήρα της ανθρώπινης φύσης γενικά, χωρίς εξατομίκευση. Κάθε αντικείμενο ή υλικό κομμάτι μπορεί να έχει περάσει από τα χέρια και τη χρήση αναρίθμητων διαφορετικών ανθρώπων, σε ποικίλους χώρους και εποχές.
Κλείνοντας, η τέχνη αποτελεί έναν ολόκληρο μαγευτικό κόσμο, μέσα στον οποίο, τόσο ο καλλιτέχνης όσο και ο θεατής απελευθερώνονται από οτιδήποτε τους βαραίνει. Μπορούν να ταξιδέψουν, νοερά, όπου επιθυμούν, ακόμη και μπροστά ή πίσω στον χρόνο αλλά και να μεταμορφωθούν σε ό,τι στον υλικό κόσμο θα φοβόντουσαν ακόμη και να σκεφτούν. Σε αυτή την ελεύθερη, χωρίς όρια, διάσταση υπάρχουν δύο συνοδοιπόροι μας, η ύλη και ο χρόνος. Η ύλη λειτουργεί ως η βάση και το μέσο έκφρασης, ενώ αντίθετα ο χρόνος διατηρεί έναν ρόλο πολύμορφο, πολύπλοκο, συνεχώς μεταβαλλόμενο, παίζοντας διαφορετικά παιχνίδια με τον εκάστοτε καλλιτέχνη. Η Γιάννα Λάμπρου, μέσω της πολυμορφικής ύλης, μετακινείται μέσα στον χρόνο, προσπαθεί να ανιχνεύσει τα σημάδια του παρελθόντος, καταγράφει, μεθοδικά, την πορεία και προσθέτει νέα στοιχεία, για να καταλήξει στη μορφή που επιθυμεί.
Κωνσταντίνα Ζήδρου
Αρχαιολόγος