Το Δωδεκαήμερο όπου περιλαμβάνονται και τα Χριστούγεννα αποτελεί μία από τις πλέον αγαπημένες μου περιόδους κατά τη διάρκεια ενός έτους. Μετά το πέρας του, πάντοτε μένει μία αίσθηση νοσταλγίας, την οποία προσπαθώ να καλύψω με ιστορίες, μύθους, θρύλους, παραδοσιακά ήθη και έθιμα. Και πού καλύτερα να διαβαστούν ή να ακουστούν όλα αυτά από τις «Χειμωνιάτικες βραδιές στο τζάκι», μια εικόνα μαγική, που όσοι την έχουνε ζήσει την αναπολούν με νοσταλγία και όσοι δεν την έχουνε ζήσει εύχονται να την είχαν βιώσει, έστω και στο ελάχιστο.
Προσωπικά για εμένα, κάθε βιβλίο αποτελεί και ένα ταξίδι σε κάποια εποχή, σε κάποια χώρα ή περιοχή, σε κάποια επιστήμη, σε κάποια άλλη διάσταση, στις σκέψεις, στα συναισθήματα, στα θέλω, στα πιστεύω, στον νου και την ψυχή του εκάστοτε συγγραφέα. Ωστόσο, ο παρών συλλογικός τόμος είναι κάτι παραπάνω από ένα ταξίδι, είναι ένα όνειρο, το οποίο αναδύεται μέσα από τους καπνούς του τζακιού και αντανακλάται στα γεμάτα προσμονή, μισόκλειστα όμως από την κούραση, μάτια των παιδιών.
Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα λαογραφικό απάνθισμα, όπου εντοπίζονται και σκιαγραφούνται οι περισσότερες πτυχές του βίου και του πολιτισμού της υπαίθρου του προηγούμενου αιώνα, όπως η καθημερινή ζωή, οι αγροτικές εργασίες, η σχολική ζωή, η ύφανση των ενδυμάτων, οι γιορτές, τα σημαντικά γεγονότα του κύκλου της ζωής, γέννηση, γάμος, θάνατος. Περιγράφονται τα σπίτια, τα έπιπλα, τα ποικίλα αντικείμενα, η διατροφή, η προίκα, τα ενδύματα κ.α. Καταγράφονται μύθοι, θρύλοι, ιστορίες, παραμύθια, παροιμίες, αινίγματα, γλωσσοδέτες, σπαζοκεφαλιές, χορευτικά δρώμενα, παιχνίδια, έθιμα, πρακτικές ιατρικές συνταγές. Παρουσιάζονται οι προσωπογραφίες των σημαντικότερων για τη ζωή του ανθρώπου προσώπων, της μάνας, της βάβως, του πατέρα, του μεγάλου αδελφού. Αναλύεται διεξοδικά η καθημερινότητα, πώς δηλαδή περνούσαν την ημέρα τους τα παιδιά αλλά και τα διαφορετικά πρόσωπα της οικογένειας, θυμίζοντας πίνακες λαϊκών ζωγράφων με αντίστοιχα θέματα.
Μέσα όμως από τις προαναφερθείσες πληροφορίες αποκαλύπτεται και η ψυχοσύνθεση των ανθρώπων, οι χαρές, οι λύπες, οι μύχιες σκέψεις, οι προσδοκίες, τα όνειρα, η πίστη τους στον Θεό, η καρτερικότητα με την οποία υπέμειναν τις δυσκολίες. Ως εξαιρετικής σημασίας θα πρέπει να αξιολογηθούν και τα αντλούμενα από τα κείμενα ιστορικά, δημογραφικά, οικονομικά, τοπογραφικά, περιβαλλοντικά κ.α. στοιχεία.
Το χαρακτηριστικό όμως εκείνο που καθιστά τον συλλογικό αυτό τόμο μοναδικό είναι ότι όλα τα παραπάνω προέρχονται από τις αφηγήσεις των ιδίων των πρωταγωνιστών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν καταπιανόμαστε με ένα αυστηρά επιστημονικό έργο, το οποίο έχει διυλίσει τα δεδομένα και τα έχει προσαρμόσει ανάλογα. Αντίθετα, συναντούμε εννέα ισότιμους συγγραφείς, εννέα πραγματικούς, αυθεντικούς ανθρώπους αλλά και τόσο διαφορετικούς ως προς την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, την καταγωγή και τη γενικότερη πορεία της ζωής. Αυτοί, έκαστος με το δικό του ιδιαίτερο ύφος, γλώσσα και τρόπο, αποτυπώνουν, στο χαρτί, τα βιώματά τους.
Συνολικά και κατά την άποψή μου, «Οι χειμωνιάτικες βραδιές στο τζάκι» αποτελούν μία εικαστική έκθεση, όπου, μέσα από πίνακες λαϊκών ζωγράφων, απεικονίζεται, ανάγλυφα, η δύσκολη αλλά συνάμα όμορφη και αγνή ζωή της υπαίθρου του προηγούμενου αιώνα, χωρίς παρεμβάσεις και ωραιοποιήσεις. Παράλληλα, συντίθεται σταδιακά και το ψυχογράφημα των ανθρώπων σε διαφορετικές ηλικίες και στιγμές της ζωής τους. Εκτός όμως από τις πολύτιμες και επιστημονικά αξιοποιήσιμες πληροφορίες που εμπεριέχει και το μεθυστικό άρωμα της νοσταλγίας που αποπνέει, ο συγκεκριμένος τόμος καταφέρνει να μιλήσει και στον ψυχισμό του σύγχρονου νεοέλληνα. Καταφέρνει, μέσω των συγκρίσεων, να τον παρηγορήσει, να του δώσει δύναμη, κουράγιο και ελπίδα αλλά και να του υπενθυμίσει αξίες και νοήματα πανανθρώπινα και διαχρονικά.
Εν κατακλείδι, στη σύγχρονη εποχή της πανδημίας, της ενεργειακής και οικονομικής κρίσης αλλά κυρίως της ηθικής και πνευματικής κρίσης, κατά τη διάρκεια της οποίας όλα θυσιάζονται και πολτοποιούνται στο βωμό της παγκοσμιοποίησης και δεν προλαβαίνουμε ή δε θεωρούμε σημαντικό να μάθουμε τη γλώσσα μας, να γνωρίσουμε την ιστορία μας και τους προγόνους μας, έρχεται ο συλλογικός αυτός τόμος να μας υπενθυμίσει, με τρόπο αυθεντικό, τη γλυκιά μας γιαγιά, το χωριουδάκι μας, τη δύσκολη αλλά όμορφή ζωή εκείνης της περασμένης, ευτυχώς όμως όχι ακόμη ξεχασμένης εποχής. Κι έτσι η ψυχή μας γλυκαίνει και ο νους μας ταξιδεύει ….
Ας αφήσουμε λοιπόν για λίγο στην άκρη την ταχύτητα της τεχνολογικής μας εποχής και ας χαθούμε στις νοσταλγικές αφηγήσεις μιας χειμωνιάτικης βραδιάς γύρω από το τζάκι!
Χειμωνιάτικες βραδιές στο τζάκι- Σωκράτης Βασιλείου, Οργάνωση, Επιμέλεια, Παρουσίαση
