Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας
Της ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΣ ΖΗΔΡΟΥ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΥ
H Ηπειρώτισσα, κατά τη διάρκεια της μακραίωνης παρουσίας της, συμπορεύτηκε, ισότιμα και ισάξια, με τους άντρες, συμβάλλοντας, καταλυτικά, στη διαμόρφωση του ιστορικού και κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι της Ηπείρου. Αντίστοιχα και στη σύγχρονη εποχή, συμβαδίζοντας με τις εξελίξεις, προσαρμόστηκε, χάραξε τη δική της πορεία και κατέκτησε τη θέση στην οποία βρίσκεται σήμερα.
Η Ηπειρώτισσα στα αγαθοποιά έργα
Είναι κοινά αποδεκτό και παραδεκτό πλέον, τόσο στους επιστημονικούς κύκλους όσο και στο σύνολο του ελληνισμού, ότι η Ήπειρος λειτούργησε ως λίκνο της παιδείας, της πνευματικής προσφοράς και της ευεργεσίας κατά τη νεότερη περίοδο της ιστορίας της Ελλάδος. Οι Ηπειρώτες μόχθησαν, αγόγγυστα, για να αποκτήσουν υλικά αγαθά, όχι όμως αποκλειστικά για τον εαυτό τους, ούτε καν για τις οικογένειές τους αλλά για την πολυαγαπημένη τους πατρίδα. Με καρδιά γεμάτη αγάπη για τη βασανισμένη Ελλάδα γενικότερα και την Ήπειρο ειδικότερα, με ηθική συνείδηση, με εσωτερική δύναμη, με πνεύμα αλληλεγγύης, ανιδιοτέλειας και φιλανθρωπίας, προχώρησαν σε δωρεές και ευεργεσίες, σε πράξεις αγαθοποιές οι οποίες εξακολουθούν να θεωρούνται άξιες θαυμασμού, ενώ άλλαξαν την εικόνα και την ιστορία της Ελλάδος σημαντικά. Τι να πρωτοαναφέρει κανείς: σχολεία, βιβλιοθήκες, τα μεγάλα σχολεία των Ιωαννίνων, όπου δίδαξαν ορισμένοι από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού, υποτροφίες, προίκες, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, παρθεναγωγεία, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία και τόσα άλλα. Ακριβώς στο πλευρό των Ηπειρωτών ευεργετών, συντάχθηκε και η Ηπειρώτισσα γυναίκα, με τις πολλαπλές ιδιότητές της ως μητέρα, αδελφή, σύζυγος. Αυτή συναποφάσισε και συμφώνησε με τις γενναίες προσφορές αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις συνέχισε και μόνη της το έργο, όταν την ανάγκασαν οι περιστάσεις, αφήνοντας, με αυτόν τον τρόπο, ανεξίτηλη τη σφραγίδα της. Εδώ, αξίζει να τονιστεί ότι και οι σύζυγοι Ηπειρωτών, οι οποίες όμως δεν κατάγονταν από την Ήπειρο, διαποτίστηκαν από τη φιλοπατρία και φιλανθρωπία των συζύγων τους και ενστερνίστηκαν ή συνέχισαν το έργο τους.
Η Ηπειρώτισσα στην εκπαίδευση ως μαθήτρια και διδάσκουσα
Όπως προαναφέρθηκε, η Ήπειρος διακρίθηκε, ιδιαίτερα, στον τομέα της παιδείας. Και εδώ, καταλυτικό ρόλο διαδραμάτισε η Ηπειρώτισσα, αρχικά με τη χειραφέτησή της και την είσοδό της στον κόσμο της μάθησης ως μαθήτρια και εν συνεχεία ως δασκάλα, καθηγήτρια, παιδαγωγός. Πιο συγκεκριμένα, λόγοι βιοποριστικοί, όπως και βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις και παραδόσεις, κράτησαν, δυστυχώς, την Ηπειρώτισσα μακριά από την άμεση εκπαιδευτική διαδικασία. Ωστόσο, έστω και έμμεσα, ως μητέρα, με την πίστη της στον Θεό, στην πατρίδα και την αγάπη της για τα «γράμματα», που αποτελούσαν άπιαστο όνειρο για εκείνη, γαλούχησε τα παιδιά της, τους μετέπειτα επιστήμονες και δασκάλους να επιδιώκουν την απόκτηση της γνώσης, όπως και τη μετάδοσή της στις επόμενες γενεές.
Η είσοδός της στην εκπαιδευτική διαδικασία πραγματοποιείται στα Γιάννινα στα «Ελισαβέτεια Παρθεναγωγεία» και στο «Διδασκαλείο Θηλέων» στο Κεστοράτι Αργυροκάστρου. Μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου, ο αέρας της ελευθερίας άνοιξε, διάπλατα, τις πόρτες της εκπαίδευσης στην Ηπειρώτισσα, η οποία εισήλθε δυναμικά. Στη συνέχεια, ως δασκάλα όργωσε στην κυριολεξία το ορεινό και δυσπρόσιτο ανάγλυφο της περιοχής για να φτάσει και να λειτουργήσει το κάθε απομακρυσμένο σχολείο. Και εκεί δεν υπήρξε απλώς δασκάλα αλλά παιδαγωγός, συνοδοιπόρος των παιδιών, ένας φωτεινός φάρος που κατάφερε, μέσα στην άγρια θύελλα, να οδηγήσει σε κάθε λιμάνι το πολύτιμο καράβι της γνώσης. Ακριβώς για αυτή της την προσφορά, όπως βέβαια και κάθε άντρα δασκάλου, τους οφείλουμε αιώνια ευγνωμοσύνη.
Η Ηπειρώτισσα στη σύγχρονη εποχή
Η ταραγμένη δεκαετία του 40, με όλα τα τραγικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν κατά τη διάρκειά της, ουσιαστικά, οριοθέτησε και μία ιστορική περίοδο. Με την έναρξη της επόμενης δεκαετίας, αρχίζει για τη χώρα μία μακροχρόνια ειρηνική περίοδος, την οποία εξακολουθούμε να απολαμβάνουμε και χαρακτηρίζεται από τη μαζική μετακίνηση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, την έντονη αστυφιλία, την εγκατάλειψη της υπαίθρου και τη γενικότερη εκβιομηχάνιση. Όλα τα παραπάνω επέδρασαν στη δραστική και γρήγορη μεταβολή των οικονομικών και παραγωγικών συνθηκών και κατ’ επέκταση διαμόρφωσαν νέες συνθήκες. Προσαρμοζόμενη στις νέες αυτές συνθήκες, η Ηπειρώτισσα δράττεται της ευκαιρίας να «σπάσει» τα δεσμά και τους περιορισμούς που την κρατούσαν πίσω έως τότε και εισέρχεται, δυναμικά, σε όλους τους χώρους: στην εκπαίδευση, στην επιστήμη, στην τέχνη, στον πολιτισμό, στην πολιτική, στην παραγωγική διαδικασία. Σταδιακά, καταφέρνει να αλώσει κάθε ανδροκρατούμενο κάστρο, να διεκδικήσει και να αναλάβει νέους ρόλους και νέες θέσεις, να αναβαθμιστεί και να παλέψει, όπως και οι υπόλοιπες Ελληνίδες, για την ισότιμη μεταχείριση, την ισότητα στις ευκαιρίες, στα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις.
Η Ηπειρώτισσα στα μεγάλα αστικά κέντρα
Σε μία ιδιαίτερη κατηγορία της σύγχρονης ιστορίας εντάσσονται οι Ηπειρώτισσες της αποδημίας. Αρχικά, εγκαταστάθηκαν στα μεγάλα αστικά κέντρα οι άντρες τους, αφήνοντας πίσω τις γυναίκες, τους παππούδες και τα παιδιά. Η ζωή τους σκληρή και γεμάτη στερήσεις και δυσκολίες. Μόλις όμως κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν κάποια χρήματα, δουλεύοντας ως εργάτες, βοηθοί και απλοί υπάλληλοι, δημιούργησαν τις δικές τους μικρές επιχειρήσεις φούρνους, μπακάλικα, εστιατόρια κ.α. Και εδώ ακριβώς ξεκινάει ο ρόλος των γυναικών. Τις καλούν κοντά τους για να βοηθήσουν.
Βέβαια, για την Ηπειρώτισσα δεν άλλαξε κάτι ουσιαστικά στον νέο τόπο κατοικίας της. Δουλειά και πάλι σκληρή δουλειά στο σπίτι, στο μαγαζί, φροντίδα των παιδιών και πάντοτε σε μία άκρη του μυαλού της η έγνοια και η νοσταλγία για τους προγόνους και τους συγγενείς οι οποίοι μείνανε πίσω στο χωριό. Ωστόσο, η μέγιστη φροντίδα και συμβολή της επικεντρώνεται στην ανατροφή των παιδιών της. Μέλημα και επιθυμία της ήταν να σπουδάσουν και να εργαστούνε σε ένα γραφείο, κατά προτίμηση σε μία δημόσια θέση. Επιπλέον, ανάμεσα στις αρετές που τους δίδαξε, όπως τιμή και ακεραιότητα, συγκαταλέγεται και η αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα και τον τόπο καταγωγής τους. Παράλληλα, επιδιώκει, με κάθε τρόπο, την επαφή τους με την παράδοση, τον πολιτισμό και την ιστορία των πατρογονικών χωμάτων. Και ακριβώς ορμώμενη από αυτή την αγάπη και νοσταλγία, συνέβαλε τα μέγιστα στην ίδρυση και λειτουργία συλλόγων, αδελφοτήτων, συνδέσμων και λοιπών φορέων της αποδημίας. Μέσα σε αυτούς, είτε ως απλό αλλά δραστήριο μέλος, είτε ως μέλος του Δ.Σ. ή ακόμη και από τη θέση του προέδρου, η Ηπειρώτισσα ζούσε την Ήπειρο, τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις, τα γλέντια, τους χορούς, και όλα όσα την έφερναν κοντά στο χωριό της, το οποίο βέβαια και επισκεπτόταν με κάθε ευκαιρία.
Σήμερα πλέον, χάρη στους αγώνες του γυναικείου κινήματος αλλά και στις ικανότητές της, η Ηπειρώτισσα ειδικότερα, όπως και η Ελληνίδα γενικότερα, έχει διακριθεί σε όποιον τομέα επέλεξε, έχει καταλάβει υψηλές θέσεις και κατέχει σπουδαία αξιώματα, βιώνοντας, σε σημαντικό βαθμό, τα αγαθά της ισότητας. Ωστόσο, ο αγώνας των γυναικών δεν έχει ολοκληρωθεί. Αντίθετα, έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει και στόχους προς κατάκτηση. Οφείλουμε, όμως, ευχαριστίες, τιμή και ευγνωμοσύνη σε όλες τις προγενέστερες γυναίκες, οι οποίες άνοιξαν τον δρόμο για τις μεταγενέστερες και συνέβαλαν τα μέγιστα στη διαμόρφωση της σύγχρονης κατάστασης στην Ήπειρο.
