Η ανθρώπινη παρουσία στον ελλαδικό χώρο ανιχνεύεται ήδη από την απώτατη παλαιολιθική περίοδο και εξακολουθεί, σχεδόν αδιάκοπα, μέχρι σήμερα. Σε όλες αυτές τις χιλιετίες, τα διαφορετικά φύλα, λαοί κ.τ.λ., τα οποία είτε εγκαταστάθηκαν, είτε κατέκτησαν, είτε πέρασαν από τα όρια της σύγχρονης ελληνικής επικράτειας, δημιούργησαν τον δικό τους πολιτισμό, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Κατά συνέπεια, άφησαν και τα δικά τους ανεξίτηλα ίχνη, άλλα εκ των οποίων παραμένουν και σήμερα ορατά, άλλα περιμένουν την αρχαιολογική σκαπάνη και άλλα έχουν ήδη αποκαλυφθεί και είτε κοσμούν τις προθήκες των πολυάριθμων ελληνικών μουσείων, είτε βρίσκονται στη διαδικασία μελέτης, αξιολόγησης και συντήρησης.
Η απαρίθμηση των ποικίλων κατοίκων της ελλαδικής χερσονήσου μπορεί να χαρακτηριστεί ως εξαντλητική, ξεκινώντας από τους παλαιολιθικούς ανθρώπους και καταλήγοντας στους σύγχρονους Έλληνες. Αντίστοιχα, άπειρα είναι και τα ίχνη τους από οικιστικά κατάλοιπα, θρησκευτικά οικοδομήματα, όπλα, εργαλεία, κοσμήματα, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, έργα τέχνης κ.α., με μία τεράστια ποικιλία σχημάτων, χρωμάτων, υλικών, χρήσεων και χρονολογιών.
Η συστηματική αρχαιολογική έρευνα, βέβαια, αξιοποιώντας την ιστορική γνώση για κάθε τόπο, τις γραπτές πηγές, την παγκόσμια βιβλιογραφία, προηγούμενες έρευνες και τη στρωματογραφία, κατορθώνει, με μεγάλη επιτυχία, να ταυτίζει και να χρονολογεί τα ευρήματα των ανασκαφών και γενικά των αρχαιολογικών ερευνών. Και είναι αλήθεια ότι τις τελευταίες δεκαετίες, η αρχαιολογική έρευνα έχει επιτελέσει θαύματα στον ελλαδικό χώρο, παρά τις ποικίλες δυσχερείς συνθήκες, με συνεχείς ανασκαφές, καθαρισμούς, αποκαταστάσεις και δημοσιεύσεις μνημείων, ανέγερση νέων σύγχρονων μουσείων, όπου τα εκθέματα έχουν τοποθετηθεί σύμφωνα με μουσειολογικές μελέτες και ο επισκέπτης δύναται να περιηγηθεί χρησιμοποιώντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας ώστε να γνωρίσει και να κατανοήσει, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, την ιστορία κάθε τόπου.
Βέβαια, οι νέες τεχνολογίες έχουν πλέον εισχωρήσει σε κάθε επιστήμη, όπως και στην καθημερινή μας ζωή, αλλάζοντας τα πάντα ριζικά. Εξάλλου ανάμεσα στην τεχνολογία και την επιστήμη εντοπίζεται μία αμφίδρομη σχέση αλληλεξάρτησης, καθώς η επιστήμη επιδιώκει να εξελίξει την τεχνολογία και η τεχνολογία να προωθήσει και να διευκολύνει το έργο της επιστήμης. Ειδικότερα στην περίπτωση της αρχαιολογίας, διαχρονικά, υπήρχε η ανάγκη συνεργασίας με διαφορετικές επιστήμες και ειδικότητες προκειμένου για τη μελέτη των μνημείων και των ευρημάτων, όπως φωτογράφους, μηχανικούς, αρχιτέκτονες, συντηρητές, ιστορικούς, φιλολόγους, τοπογράφους, νομισματολόγους, επιγραφολόγους κ.α. Η σύγχρονη αρχαιολογία, τώρα, βασίζεται σημαντικά και στην τεχνολογία. Οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν χημική ανάλυση, ραδιοχρονολόγηση, σάρωση με λέιζερ κ.λπ. για να αξιολογήσουν τα αντικείμενα, χωρίς να τα καταστρέψουν. Επιπλέον, η τεχνολογία επέτρεψε τη χρήση προηγμένων τεχνικών ανασκαφής, με συνέπεια την ασφαλέστερη ανάκτηση εύθραυστων αντικειμένων ή την εξερεύνηση τοποθεσιών χωρίς να διαταραχθεί το έδαφος και τα αντικείμενα. Συμπερασματικά, με τη χρήση προηγμένων τεχνικών, οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν να εξερευνήσουν το παρελθόν βαθύτερα από ποτέ.
Βέβαια, τόσο στην αρχαιολογία, όπως και σε όλες τις επιστήμες, τα προβλήματα και τα ερωτήματα πληθαίνουν όσο εντατικοποιείται η έρευνα π.χ. ακόσμητα όστρακα ή αντικείμενα προερχόμενα από διαταραγμένη στρωματογραφία ή ευρήματα από παλαιότερες μη επιστημονικές και συστηματικές ανασκαφές ευρισκόμενα στις αποθήκες των μουσείων, χωρίς πολλά συνοδευτικά στοιχεία, δύο περιπτώσεις δύσκολες αναφορικά με την προέλευση και τη χρονολόγηση. Επίσης, τοιχοποιίες χωρίς κινητά ευρήματα με αδρή λιθοδομή, είτε οχυρωματικά έργα με πολλές επισκευές εγείρουν προβλήματα χρονολόγησης. Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται τοιχογραφίες και εκκλησιαστικά αντικείμενα, τα οποία χρονολογούνται με βάση την τεχνοτροπία και κατά προσέγγιση. Επιπλέον, στις αποκαταστάσεις μνημείων οι αρχιτέκτονες, συχνά, χρειάζονται τη σύσταση του κονιάματος. Και τέλος σε περιπτώσεις που κάποιο αντικείμενο μοιάζει εισηγμένο ή κάποιο οικοδόμημα έχει πολύ διαφορετική τεχνική δόμησης από την τοπική ή τη σύγχρονή του είναι αναγκαίο να εντοπιστεί η προέλευση των υλικών.
Σε όλα τα παραπάνω και ακόμη περισσότερα ερωτήματα μπορούν να δοθούν συγκεκριμένες, εξειδικευμένες και λεπτομερειακές απαντήσεις από μία νέα τεχνική, προωθώντας, ταχύτερα και πληρέστερα, την αρχαιολογική έρευνα. Πρόκειται για τη χρήση νετρονίων προκειμένου για τη χρονολόγηση και ανάλυση της σύστασης ποικίλων αντικειμένων διαφορετικών υλικών π.χ. μέταλλα, κεραμική, υφάσματα κ.α.. Η συγκεκριμένη τεχνική, γνωστή στην επιστήμη της φυσικής, στον τομέα της βιομηχανίας και σε ποικίλους άλλους τομείς, εφαρμόζεται, αρκετά χρόνια, για την επίλυση τεχνολογικών προβλημάτων, καθώς δεν επιδρά στο αντικείμενο. Αντίθετα, προσφέρει αναλυτικότατες πληροφορίες, οι οποίες δύνανται να χρησιμοποιηθούν, ποικιλοτρόπως, σχετικά με τη χρονολόγηση, την προέλευση, τη σύσταση και τον τρόπο κατασκευής του, οδηγώντας στην εξαγωγή πολύτιμων συμπερασμάτων και εμπλουτίζοντας σημαντικά την έρευνα.
Κωνσταντίνα Ζήδρου
Αρχαιολόγος
