78χρόνια από τον αιματηρό Δεκέμβριο του 44
(Πως ο Τσόρτσιλ σχεδίασε την εξουδετέρωση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ)
Γράφει ο Αντώνης Κολιάτσος
Με τις αποφάσεις της διάσκεψης του Λιβάνου(20-27 Μαίου 1944) και της Καζέρτας που την ακολούθησε(26 Σεπτεμβρίου 1944), συμφωνήθηκε από όλα τα μέρη: φιλοκυβερνητικές δυνάμεις, προπολεμικά κόμματα, «ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ», ΕΔΕΣ, ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης ή άλλως κυβέρνησης του βουνού), η, μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, επάνοδος της υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβερνήσεως «Εθνικής Ενότητας», στην οποία συμμετείχαν υπουργοί από τα ανωτέρω μέρη, μεταξύ των οποίων του ΚΚΕ και του συνεργαζόμενου μαζί του σοσιαλιστικού κόμματος του Αλ. Σβώλου. Με τις ίδιες συμφωνίες αναγνωρίστηκε ως στρατιωτικός Αρχηγός όλων των Ανταρτικών ομάδων, ο υποδειχθείς από το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής Βρετανός στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπυ, ενώ η προαναφερθείσα επάνοδος της κυβερνήσεως στην Αθήνα προβλέπονταν ότι θα γινόταν ταυτόχρονα με την αποβίβαση των βρετανικών δυνάμεων που την συνόδευαν και θα τελούσε υπό την προστασία τους. Στη μεγάλη ιστορική απορία: «γιατί ο πανίσχυρος ΕΛΑΣ ,στις 12 Οκτωβρίου 1944 που αποχώρησαν οι Γερμανοί από την Αθήνα, δεν προχώρησε στην κατάληψή της, πριν προλάβουν οι Άγγλοι να ενισχύσουν τις εκεί στρατοπεδευμένες δυνάμεις του Σκόμπυ, που κατά την βρετανική δικαιολογία είχαν έρθει για να προωθήσουν την επισιτιστική βοήθεια (σ.σ, τρόφιμα, φάρμακα κ.ά) στον άγρια υποφέροντα Αθηναϊκό λαό», υπάρχουν περισσότερες της μιας απαντήσεις. Εν τούτοις από μια βαθύτερη και περισσότερο εμπεριστατωμένη μελέτη της πλούσιας ιστοριογραφίας εκείνης της περιόδου, προκύπτει ότι η επικρατέστερη εκδοχή: «της μη κατάληψης των Αθηνών από τις δυνάμεις του πανίσχυρου «ΕΛΑΣ»» έγινε καθ’ υπόδειξη της Μόσχας». Και ότι ασφαλώς επρόκειτο για την διακριτική ντιρεκτίβα του ΚΚΣΕ(Κομουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ένωσεως), που διαβιβάστηκε δια του Ρώσου συνταγματάρχη Ποπώφ, ο οποίος από την Άνοιξη του 1944 αποτελούσε τον σύνδεσμο του ΚΚΣΕ , με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ
.
η εκμυστήρευση του Αλ. Σβώλου και η «διαβεβαίωση» του Ι. Ζέβγου στον Πέτρο Γαρουφαλιά
«…γιατί ο Στάλιν, τρεις μέρες αφότου είχε υπογράψει με τον Τσόρτσιλ τη συμφωνία ης Μόσχας (9 Οκτωβρίου 1944), [που μεταξύ των άλλων προέβλεπε: να αποσυρθούν τα βουλγαρικά στρατεύματα από τη Μακεδονία και τη Θράκη μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου και να ισχύσει η γνωστή «συμφωνία των ποσοστών ,που καθόριζε τις γνωστές σφαίρες επιρροής στα Βαλκάνια, Ελλάδα: Αγγλία( 90)-Ρωσία(10%), [ Ρουμανία: Αγγλία(10%) Ρωσία(90%)], [Βουλγαρία: Αγγλία(25%), Ρωσία(75%)] κ.λ.π], δεν μπορούσε να την παραβιάσει , δίνοντας το πράσινο φως στον ΕΛΑΣ. να καταλάβει την Αθήνα…».
Η πιο πάνω εκμυστήρευση του Αλ. Σβώλου στον αείμνηστο Πέτρο Γαρουφαλιά, στενό προσωπικό αλλά όχι και πολιτικό του φίλο(αμφότεροι ήταν Υπουργοί στην υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», που προσωρινά είχε έδρα το χωριό Κάβα Ντέϊ Τιρρένι, κοντά στη Νεάπολη της Ιταλίας), έγινε στις 27 Σεπτεμβρίου 1944, κατά τη διάρκεια δείπνου που παρέθεσε ο Μ. Πορφυρογένης, Υπουργός του ΕΑΜ στην εν λόγω κυβέρνηση, με συνδαιτυμόνες εκτός των προαναφερθέντων: τους Ι. Ζέβγο, Θεμ. Τσάτσο, τον στρατηγό Παυσανία Κατσώτα, και τον Γ. Καρτάλη. Πρόκειται για μια βαρύνουσα μαρτυρία, που ο αείμνηστος Δ. Γαρουφαλιάς (σ.σ, ήταν αδελφός του Πέτρου Γαρουφαλιά, τότε Υφυπουργού Τύπου και Ενημερώσεως της υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητας), αναγράφει στο βιβλίο του: «Κείμενα και αναμνήσεις από τον Δεκέμβριο του 1944»,
(σ. σ ίδετε εφημ. «Η ΕΛΛΑΣ(1)» αυτό-έκδοση 1981)) και η οποία, αν μη τι άλλο, επιβεβαιώνει την ευρύτερα υποστηριζόμενη εκδοχή ότι ο Στάλιν με τη στάση του απέναντι στο ΚΚΕ και ειδικότερα στον στρατιωτικό βραχίονα του τελευταίου , τον «ΕΛΑΣ», τήρησε τα συμφωνηθέντα με τον Τσώρτσιλ.
Σημειωτέον ότι ο Πέτρος Γαρουφαλιάς , λόγω των στενών δεσμών φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης που είχε με τον Γεώργιο Παπανδρέου, όπως και με ηγετικές προσωπικότητες του ΕΑΜ-ΚΚΕ, συχνά αναλάμβανε διαμεσολαβητικές προσπάθειες για την εξομάλυνση των διαφωνιών που ανέκυπταν μεταξύ των κομμουνιστών Υπουργών και του πρωθυπουργού. Ενώ στον προαναφερθέντα δείπνο, που πραγματοποιήθηκε την παραμονή της μετάβασης στην Αθήνα του 3-μελούς κυβερνητικού κλιμακίου(Ι. Ζέβγος, Θεμ. Τσάτσος και Παυσ Κατσώτας) που είχε ως αντικείμενο την λήψη μέτρων για την αναίμακτη επιστροφή και εγκατάσταση της κυβέρνησης στην ελληνική πρωτεύουσα), ο ίδιος(ο Πέτρος Γαρουφαλιάς)παρέστη ως εκπροσωπών τον πρωθυπουργό Γεωρ. Παπανδρέου. Παρόμοιου περιεχομένου, ωστόσο, ήταν και η ιστορική η διαβεβαίωση του Ι. Ζέβγου, ηγετικού στελέχους του «ΕΑΜ-ΚΚΕ» προς τον Αρτινό πολιτικό, με τον οποίο επίσης διατηρούσε στενή προσωπική φιλία, σε εκείνο το δείπνο, όταν, απαντώντας στην ευχή για καλή επιτυχία, επαναλάμβανε: «…αγαπητέ Πέτρο, όπως δήλωσα στον Γεωρ. Παπανδρέου, επαναλαμβάνω πως αν χυθεί και μια σταγόνα αίμα, εγώ θα αυτοκτονήσω…».
Αλλά αν οι προαναφερθείσες μαρτυρίες όπως και εκείνες των ιστορικών κομμουνιστικών στελεχών, τελικά επιβεβαιώνουν ότι ο Στάλιν, ευθύς με την αποχώρηση των Γερμανών(12 Οκτωβρίου 1944),δεν έδωσε φανερά το πράσινο φως στον ΕΛΑΣ για την κατάληψη των Αθηνών, γιατί δεν ήθελε να «σπάσει» τη νωπή συμφωνία της Μόσχας(9ης Οκτωβρίου 1944) με τον Τσόρτσιλ, εν τούτοις δεν μπορεί να ειπωθεί ότι ο ίδιος, αργότερα, δεν ήθελε την επικράτηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στη μάχη των Αθηνών, χωρίς βέβαια ποτέ να την προβάλλει επισήμως. Πραγματικά, το γεγονός ότι κατά τις 33 ημέρες που διήρκεσαν οι συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχομένων, στα «Δεκεμβριανά», η μη επίκριση των εφημερίδων «Ισβέστια» και «Πράβδα»(επίσημα δημοσιογραφικά όργανα του ΚΚΣΕ), της βρετανικής επέμβασης στην Αθήνα, σε αντίθεση με τη σφοδρή αντίδραση του Αμερικανικού τύπου και γενικότερα της κοινής γνώμης της Αμερικανικής συμπολιτείας, καθώς και της βρετανικής αντιπολίτευσης (σ.σ, στη βρετανική βουλή έγινε χαμός εναντίον του Τσόρτσιλ), αποδεικνύει ότι ο Στάλιν, και εδώ δεν ήθελε να του δοθεί η μομφή του «διασπαστή» της επίμαχης συμφωνίας με τον Τσόρτσιλ.
Εύλογο ωστόσο το ανακύπτον ερώτημα. Άραγε ο αδίστακτος Στάλιν «δεν ευλόγησε» την κατάληψη των Αθηνών από τον «ΕΛΑΣ» από εντιμότητα και συνέπεια απέναντι στον Τσόρτσιλ, ή το έκανε από βαθύτερη σκοπιμότητα, που την υπαγόρευε το ζωώδες ένστικτο αυτοσυντήρησης που τον διέκρινε; Κακά τα ψέματα αλλά ο Στάλιν φοβόταν τον Τσόρτσιλ ότι μετά την προδιαγεγραμμένη ήττα της χιτλερικής Γερμανίας θα έπαιρνε με το μέρος του τον μέχρι τότε υπό την επιρροή του Στάλιν τελούντα Ρούσβελτ και πως Αγγλία-ΗΠΑ θα επέβαλλαν την πλήρη απομόνωση της Σοβιετικής Ενώσεως από την μετα-πολεμική Ευρώπη. Για αυτό, λέγεται, ότι τηρώντας αυστηρά τη συμφωνία της Μόσχας, θέλησε να δείξει καλή διαγωγή απέναντι στους δύο μεγάλους νικητές του πολέμου, Τσόρτσιλ και Ρούσβελτ. Πως; Μα προδίδοντας τον «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ» κατά την Δεκεμβριανή σύγκρουσή του εναντίον των φιλοκυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων. Και αυτό παρά το γεγονός ότι, παρασκηνιακά ενεθάρρυνε την σύγκρουση, αλλά επί του πεδίου ουδεμία βοήθεια του παρείχε. Αντίθετα, τόσο δια του αρχηγού της Σοβιετικής αποστολής συνταγματάρχη Ποπώφ όσο και του Γκεόργκι Δημητρώφ[σ. σ, σημαίνον στέλεχος του ΚΚ Βουλγαρίας, και της κομουνιστικής διεθνούς(Κομιτέρν) αλλά και των εξ’ απορρήτων του Σοβιετικού ηγέτη], ο Στάλιν απλά πουλούσε ελπίδα χωρίς αντίκρισμα. Κοντολογίς με το φόβο να χάσει εντελώς την επιρροή του στην μετά-πολεμική Ευρώπη, και προκειμένου να κατοχυρώσει τη μοιρασιά με τον Τσόρτσιλ, από το ένα μέρος ενθάρρυνε μυστικά και αόριστα την κατάληψη των Αθηνών από το «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ» και από την άλλη τον άδειαζε, δείχνοντας στους δυτικούς την… εταιρική του φερεγγυότητα.
η συμφωνία «Τσόρτσιλ-Χίτλερ» στη Λισσαβόνα
Εβδομήντα οχτώ χρόνια μετά την αποφράδα εκείνη 4η Δεκεμβρίου 1944, δύο φοβερά ντοκουμέντα, που έγιναν γνωστά αρκετά αργότερα, αναμφίβολα φωτίζουν το σκοτεινό παρασκήνιο που προηγήθηκε της τότε αιματόβρεχτης εμφύλιας σύγκρουσης. Ειδικότερα, το Λονδίνο, διαβλέποντας την ήττα της Γερμανίας και στην εμμονή του να κρατήσει, πάση θυσία, την μεταπολεμική Ελλάδα υπό την επιρροή του, δεν δίστασε να έρθει σε μυστική συμφωνία ακόμη και με το Βερολίνο . Πράγματι ο δαιμόνιος Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ ενεργώντας για την επιτυχία του προαναφερθέντος στόχου[ σ.σ, η μεταπολεμική Ελλάδα πάση θυσία να τεθεί υπό την Αγγλική(δυτική) επιρροή], από το 1943 σχεδίαζε την εξουδετέρωσή του πανίσχυρου «ΕΛΑΣ», μεθοδεύοντας την τελική σύγκρουση μαζί του. Για τον σκοπό αυτό, έθεσε σε προτεραιότητα την, μετά την αποχώρηση των Γερμανών, «κατοχή των Αθηνών», η οποία θα επιτυγχάνονταν με την αποτροπή της κατάληψής της από τις δυνάμεις του «ΕΛΑΣ» , και παράλληλα την αναίμακτη παράδοση της Θεσσαλονίκης από τους αποχωρούντες Ναζί.
Έτσι τον Αύγουστο του 1944, ύστερα από «Αγγλο-Γερμανικές» διαβουλεύσεις σε πολύ υψηλό επίπεδο, τελικά υπογράφεται στη Λισσαβόνα η μυστική συμφωνία «Τσόρτσιλ-Χίτλερ»(2), η μοναδική στον κόσμο, που προέβλεπε την ανενόχλητη από τους Άγγλους αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα. Με την ανωτέρω συμφωνία ο Τσόρτσιλ, εν όψει της προσχεδιασμένης σύγκρουσης με τον ΕΛΑΣ, διασφάλιζε: αφ’ ενός μεν το «ετοιμοπόλεμο» των 5000 περίπου Άγγλων στρατιωτών του Σκόμπυ, οι οποίοι δεν θα αναλώνονταν σε επιχειρήσεις εναντίον των αποχωρούντων από την Αθήνα Γερμανικών στρατευμάτων και αφ’ ετέρου την ουδετερότητα της Ρωσίας του Στάλιν, που την υπαγόρευε η ακολουθούσα συμφωνία των «Τσόρτσιλ-Στάλιν»της(συμφωνία της Μόσχας). Παράλληλα, με την ανενόχλητη αποχώρηση των Γερμανών από τη Θεσσαλονίκη, πετύχαινε και την ειρηνική παράδοση της πόλης στους Άγγλους. Ίσως έτσι εξηγείται η εντολή στα βρετανικά στρατεύματα να μην εμπλέκονται σε επιχειρήσεις με τους αποχωρούντες από την Ελλάδα Γερμανούς, παρά μόνο όταν οι τελευταίοι προέβαιναν σε εκτελέσεις ελλήνων, πυρπολήσεις ιδιοκτησιών κ.ά
Ο Τσόρτσιλ ζητάει την αποστολή
Τούρκων στρατιωτών στην Αθήνα
Όμως ο πανούργος βρετανός πρωθυπουργός δεν σταματάει εδώ… Αντίθετα, επιδιώκοντας να ενισχύσει τις δυνάμεις του έναντι του πανίσχυρου «ΕΛΑΣ», και των λαϊκών οργανώσεων του «ΕΑΜ» τον Δεκέμβριο του 1944 υπέβαλλε αίτημα προς την Άγκυρα(3), για την αποστολή στρατιωτικής δύναμης στην Αθήνα, η οποία θα λειτουργούσε επικουρικά ως αστυνομική. Συγκεκριμένα ο Τσόρτσιλ ζήτησε από την παραδοσιακά Αγγλόφιλη Τουρκία την αποστολή δύναμης κατοχής στην Αθήνα, με αντάλλαγμα την παραχώρηση στη γείτονα, δύο νήσων του Αιγαίου, ευθύς μετά την αποχώρηση των Γερμανών από το ελληνικό Αρχιπέλαγος. Μάλιστα κατά το παραπάνω Αγγλικό σχέδιο οι Τούρκοι στρατιώτες, που θα συγκροτούσαν την τουρκική αποστολή, θα εμφανίζονταν ως αστυνομική δύναμη που θα συνεργάζονταν με τα εκεί Αγγλικά στρατεύματα και τις φιλοκυβερνητικές δυνάμεις, προκειμένου να… συνεισφέρει στην επιβολή της τάξης στην ταραγμένη ελληνική πρωτεύουσα.
(1)→ Ως εκδότης της εφημερίδας εμφανιζόταν ο Δημήτριος Γαρουφαλιάς. Διευθυντής της και αρθρογράφος-σχολιαστής ήταν ο Αχιλλέας Κύρου, με συνεργάτες-δημοσιογράφους τον Ηλία Μπρεδήμα και τον Μανώλη Ρέπα. Αρχικά, κανένα όνομα δεν αναγραφόταν στη προμετωπίδα της εφημερίδας, για λόγους ασφαλείας. Αργότερα, αναγράφτηκε το όνομα του Μπρεδήμα ως διευθυντού και του Ρέπα ως αρχισυντάκτη. Ανώνυμος όμως, παρέμεινε ο ουσιαστικά κύριος αρθρογράφος Αχιλλέας Κύρου. Το μοναδικό επώνυμο δημοσίευμα ήταν ένα άρθρο του λογοτέχνη και ποιητή Κώστα Ουράνη στις 14.1.1
(2)→ βλ. συνέντευξη του Άλμπερτ Σπέερ(υπουργός πολεμικής και βιομηχανικής παραγωγής του Χίτλερ) στον δημοσιογράφο Βάσο Μαθιόπουλο (εφημ. «βήμα» 1976)
(3) → βλ. την με αρ. πρωτ. 209/15 Δεκεμβρίου 1944, απόρρητο έγγραφο του Σουηδού πρεσβευτή Μούτιγκ, προ το υπουργείο εξωτερικών της χώρας του
