μιλώντας η Κατερίνα Σχισμένου με τον επιμελητή Κώστα Νικάκη.
1.Είστε ένας εκ των επιμελητών μιας μοναδικής έκθεσης που επιγράφεται «Λάμπρος Ορφανός- Έλλη Μουρέλου Ορφανού: Η Γοητεία του Μέτρου». Μπορείτε να μας πείτε γιατί επιλέχθηκε αυτός ο τίτλος;
Η έκθεση είναι μια αφήγηση της ζωής δυο εξαιρετικά καλλιεργημένων καλλιτεχνών, ιδιαίτερα χαμηλών τόνων, που έκαναν τέχνη την καθημερινότητά τους, αποτυπώνοντας το ήθος τόσο στην καλλιτεχνική τους υπόσταση, όσο και στην ίδια τους τη ζωή. Μας γοήτευσε λοιπόν το μέτρο της ισορροπίας που μπόρεσαν να επιτύχουν με αλληλοσεβασμό, ηθική και αγάπη, ανάμεσα στην ζωή και την τέχνη τους. Έτσι προέκυψε ο τίτλος της έκθεσης.
2. Ποιοι είναι οι Λάμπρος Ορφανός- Έλλη Μουρέλου Ορφανού;
Γιατί είναι τόσο ξεχωριστοί αλλά και σχεδόν άγνωστοι στο
ελληνικό κοινό;
Ο Λάμπρος Ορφανός 1916 – 1995 γεννήθηκε και πέθανε στην Αθήνα, όπου σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ). Το 1949 παντρεύτηκε τη ζωγράφο και ψηφιδογράφο Έλλη Μουρέλου. Την ίδια χρονιά προσλήφθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος ως Αρχιτεχνίτης Προϊστάμενος στην Υπηρεσία Καλλιτεχνικού Σχεδιασμού και Χάραξης του Ιδρύματος Εκτύπωσης Τραπεζογραμματίων και Αξιών. Το 1952 εξασφάλισε υποτροφία μεταπτυχιακών σπουδών από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ), και αναχώρησε για σπουδές στο Παρίσι. Εκεί συναναστράφηκε με ζωγράφους και χαράκτες όπως τον Παναγιώτη Τέτση, επιστήθιο φίλο του ως και το θάνατό του, τη Γαβριέλα Σίμωση, τον Κώστα Πανόπουλο, τον Γ. Γαΐτη και τον Κ. Γραμματόπουλο.
Ο Λάμπρος Ορφανός ανήκει στους κορυφαίους δημιουργούς της εποχής του. Εντούτοις, το όνομα και η πολύτιμη προσφορά του στη νεοελληνική τέχνη και ιδιαίτερα στη χαρακτική, αρχίζουν δειλά να αναγνωρίζονται μόλις από το 2010 και μετά, και να παίρνουν πλέον τη θέση τους στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης. Από την πρώτη του εμφάνιση στο καλλιτεχνικό προσκήνιο και σε όλη τη διάρκεια της δημιουργικής του πορείας, οι κριτικές του τύπου υπήρξαν πάντα επαινετικές για το έργο του, διακρίνοντας τις αρετές του τόσο στη ζωγραφική, όσο και τη χαρακτική του δεινότητα.
Η Έλλη Μουρέλου Ορφανού γεννήθηκε στον Πειραιά το 1922. Υπήρξε σύζυγος του Λάμπρου Ορφανού (1916 -1995). Σπούδασε Ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (ΑΣΚΤ). Την περίοδο 1952-1956 σπούδασε Ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών των Παρισίων ενώ ειδικεύτηκε στην τέχνη της ψηφιδογραφίας. Υπήρξε φίλη με τον Γιάννη Μόραλη, την Βάσω Κατράκη, τον Άρη Κωνσταντινίδη όπως και πλήθος επιφανών πνευματικών ανθρώπων της εποχής της. Με την επιστροφή της στην Ελλάδα εργάζεται στο Αμερικανικό Κολλέγιο Θηλέων Αθηνών από το 1955 έως το 1979, ως Διευθύντρια του Τμήματος Εικαστικών με πολύ αξιόλογους συναδέλφους όπως την Μαίρη Χατζηνικολή Σαραφιανού, την Ζωή Αλαφούζου και τον Γιώργο Μόσχο. Διακρίθηκε για τη μεταδοτικότητα και το ενδιαφέρον με το οποίο προσέγγιζε τις μαθήτριές της. Έχει παρουσιάσει το έργο της σε ομαδικές εκθέσεις (Πανελλήνιες 1957, 1967, 1971, 1975). Έχει τιμηθεί με βραβείο του ΕΟΤ για την διαφημιστική αφίσα της Ελλάδος (1961). Διακρίθηκε ως ζωγράφος ειδικευμένη στην τεχνική των ψηφιδωτών. Η Έλλη Ορφανού έφυγε από την ζωή στην Αθήνα στις 20 Φεβρουαρίου του 2011.
Το έργο τους μόλις τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιαστεί χάρις στην προσπάθεια του Μίνωα Ορφανού δίνοντας τη δυνατότητα στο κοινό να γνωρίσει τους άγνωστους, από επιλογή, δημιουργούς. Για πρώτη φορά στην Αθηνά, στην πόλη που έζησαν, παρουσιάζεται έκθεση εν είδει εικαστικού διάλογου, με έργα από τις συλλογές της ΠΔΑ ύστερα από την μεγάλη δωρεά του Μίνωα Ορφανού.
Παρουσιάζονται περίπου εκατό έργα, ζωγραφικής, σχέδια, ψηφιδωτά και χαρακτικά που καταγράφουν τις οπτικές εμπειρίες και τις προσωπικές τους εικαστικές εξερευνήσεις. Περιηγητές καταστάσεων και συναισθημάτων οι δυο καλλιτέχνες αποτυπώνουν την καθημερινότητα. Με μια διαρκή ενσυναίσθηση για την ομορφιά, την τρυφερότητα και την ηθική, όπως αποτυπώνονται στις εικόνες των σωμάτων, των προσώπων, των καθημερινών καταστάσεων. Στις στιγμές με την οικογένεια, στα πράγματα γύρω από το σπίτι, στους περιπάτους στη φύση, στις ιδιαίτερες ψυχολογικές καταστάσεις και στους τόπους που αγαπήσανε. Αποτυπωμένα με καλλιτεχνική ευαισθησία και συνέπεια.
3. Η έκθεση είναι δωρεάν στη δημοτική πινακοθήκη Αθηνών. Πόσο
σημαντικό είναι ο πολιτισμός να είναι δωρεάν και ελεύθερος από
κάθε άποψη;
Στη ΠΔΑ επιδιώκουμε μια ανοικτή Πινακοθήκη τόσο στα σχολειά και το κοινό όσο και στους καλλιτέχνες. Τα τρία νεοκλασικά κτήρια όπου στεγάζουν τις λειτουργίες της βρίσκονται στον ζωντανό ιστό της πόλης, με άμεση και δωρεάν πρόσβαση σε όλους. Είναι σημαντικό για εμάς να είμαστε προσβάσιμοι και μη αποτρεπτικοί στο κοινό, θέλουμε στην ΠΔΑ οι επισκέπτες να βιώνουν το χώρο ως τμήμα της πόλης και της καθημερινότητας, παράλληλα με τους έντονους ρυθμούς της περιοχής. Οι εκθέσεις μας συνδυάζονται με δρώμενα, εκδηλώσεις, συμμετοχές και συνεργασίες όπου η τέχνη κυριαρχεί και ανοίγει τις πόρτες της προσφέροντας την δυνατότητα μιας άλλης προσέγγισης του πολιτισμικού χώρου.
4. Είστε και ο ίδιος καλλιτέχνης και με καταγωγή από την Άρτα.
Πώς μπορεί να λειτουργήσει ο πολιτισμός και στην επαρχία;
Ο πολιτισμός έχει δύο διαστάσεις, τον δημόσιο επίσημο πολιτισμό και τον πολιτισμό της καθημερινότητας, των εμπειριών, και των τοπικών χαρακτηριστικών.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανάπτυξη πολιτισμικών δόμων σε αρκετές πόλεις. Θεωρώ ότι η εκπαίδευση και η ατομική βελτίωση είναι προϋποθέσεις
για την λειτουργία του πολιτισμού. Θα πρέπει να υπάρξει συνειδητή αναγνώριση του ρόλου της πόλης στις συνολικές προοπτικές ανάπτυξης του πολιτισμού. Αυτό έχει άμεση σχέση με τους ανθρώπους της, καθώς και τα άυλα στοιχεία όπως η μνήμη, η ιστορία, οι κοινωνικές σχέσεις και οι πολιτιστικές ταυτότητες. Η επένδυση στον πολιτισμικό τομέα ευνοεί την κοινωνική αναζωογόνηση και θέτει βάσεις για την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ευημερία.
