Γράφει ο ΚΩΣΤΑΣ Σ. ΚΑΠΠΟΣ
Δικηγόρος
Είναι περίεργο που το σύστημα χρησιμοποιεί κάθε μέσο και κάθε επιστήμη για την πρόβλεψη των εξελίξεων σε κάθε εκλογική αναμέτρηση είτε πολιτική, είτε κομματική. Απ’ ότι έχει καταστεί γνωστό η μόνη επιστήμη που δεν φαίνεται να έχει συμμετοχή ή να λαμβάνεται φανερά υπόψη είναι η ψυχολογική ανάλυση κάθε συμπεριφοράς. Είναι φανερό ότι μία τέτοια ανάλυση θα έδινε ευκολότερα και πιο στέρεα, απάντηση για ποιο λόγο οι πολίτες «πειθαναγκάζονται» να απαντούν κατά κανόνα εντός των πλαισίων της επιθυμίας του εκάστοτε εντολέα της δημοσκόπησης ή της μονοπωλιακής αντίληψης της ενημέρωσης. Έχει εξοικειωθεί πλέον ο μέσος πολίτης να ασχολείται με τα θέματα που αναδεικνύονται στις βραδυνές ειδήσεις και τις «αναλύσεις» που συνήθως ακολουθούν.
Είναι βέβαιο πως εάν εκαλείται ένας σοβαρός ψυχολόγος κάθε φορά που ενσκήπτει ένα γεγονός αναμενόμενο ή απρόσμενο, θα είχαμε μία προσέγγιση περισσότερο ενδιαφέρουσα και με πιο βαθεία διείσδυση στο θέμα.
Ένα πρόχειρο, αλλά απολύτως ενδεικτικό παράδειγμα από την πολιτική ιστορία. Το έτος 1989 είχαμε συγκυβέρνηση δεξιάς και αριστεράς και στη Βουλή γινόταν συζήτηση για την παραπομπή του Ανδρέα στο Ειδικό Δικαστήριο. Υπουργός της συγκυβέρνησης ήταν ο εξωκοινοβουλευτικός Νίκος Κωνσταντόπουλος. Ζήτησε κατά την συζήτηση στη Βουλή και επέμενε να λάβει τον λόγο, παρά την επισήμανση όλων των θεσμικών παραγόντων ότι δεν δικαιούται να λάβει τον λόγο, διότι την παραπομπή πραγματοποιεί η Βουλή και όχι η Κυβέρνηση και ο πείσμονας Υπουργός δεν ήταν Βουλευτής. Ο Υπουργός με την ανοχή της Προέδρου της Βουλής Νανά Τσαλδάρη επέμενε πεισματικά να λάβει το λόγο. Έλαβαν θέση πολλοί και από τις δύο πλευρές, με επιχειρήματα του είδους ότι δεν είναι βουλευτής ο Υπουργός και ότι ο Κανονισμός της Βουλής δεν επιτρέπει την ανάγνωση κειμένου το οποίο ο Υπουργός είχε ετοιμάσει από πριν και η ένταση πήρε διαστάσεις. Τελευταίος πήρε το λόγο ο Σάκης Πεπονής. Ο σοφός αυτός πολιτικός είπε το ιστορικό:
«Κύριοι, η πολιτική απρέπεια του Υπουργού Κωνσταντόπουλου δεν συνίσταται τόσο στο γεγονός ότι επιμένει να λάβει το λόγο, παρά το ότι αυτό αμφισβητείται με νομική επάρκεια. Η απρέπεια του Υπουργού δεν συνίσταται ούτε στο γεγονός ότι δεν ομιλεί από στήθους, αλλά διαβάζει ένα κείμενο που είχε συντάξει πριν από την έναρξη της διαδικασίας. Η πολιτική απρέπεια του Υπουργού συνίσταται και θα τον βαρύνει σε όλη του την πορεία ότι δεν ανέμενε τη συζήτηση της Βουλής για να σχηματίσει άποψη, αλλά την σχημάτισε μόνος του στην κατοικία του μπροστά στον καθρέφτη του και μας την έφερε έτοιμη. Του ήταν αδιάφορο και περιττό να ακούσει τις απόψεις των άλλων βουλευτών».
Άπαντες και μεταξύ αυτών και ο Μητσοτάκης ο οποίος είχε πάρει τον λόγο και είχε εκθειάσει την δικανική δεινότητα του δικηγόρου Υπουργού, εσιώπησαν. Ουδείς απάντησε στον Σάκη Πεπονή και ουδείς σχολίασε την συνταγματικού επιπέδου σοφή παρατήρησή του.
Ο Υπουργός Νίκος Κωνσταντόπουλος, ένας καταξιωμένος δικηγόρος και από τα σημαντικά στελέχη του Συνασπισμού, λογικά θα έπρεπε να σιωπήσει, όπως έκαναν τα υπόλοιπα στελέχη και βουλευτές της συγκυβέρνησης στην αίθουσα.
Δεν το έκανε όμως, όχι γιατί δεν το αντιλήφθηκε, αλλά διότι είχε πάρει την απόφαση εκδίκησης του Ανδρέα και είχε αναλάβει εργολαβικά τη δίκη στο Ειδικό Δικαστήριο.
Παραμονή της συνεδρίασης του Ειδικού Δικαστηρίου στη φάση των προτάσεων των δημοσίων κατηγόρων, που τον χρόνο εκείνο ήταν βουλευτές και μεταξύ αυτών και ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, ο τελευατίος κλήθηκε σε ειδική συνεδρίαση του αρμοδίου οργάνου του Συνασπισμού και του «υποδείχθηκε» ότι θα πρέπει να προτείνει την απαλλαγή του Ανδρέα. Ο Νίκος Κωνσταντόπουλος αντιστάθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της ολονύχτιας συνεδρίασης και τελικά το πρωί υπέκυψε και δήλωσε ότι αποδέχθηκε την απόφαση της Ολομέλειας (Φαντάζομαι ότι δεν είναι εύκολο σε κάποιον να αμφισβητήσει τις λεπτομέρειες της συνεδρίασης). Η πηγή είναι καθ’ όλα αξιόπιστη, όπως η καταγραφή των πρακτικών συνεδρίασης πολιτικού συλλογικού οργάνου.
Την επομένη ο Νίκος Κωνσταντόπουλος κατέθεσε στο Ειδικό Δικαστήριο την πρόταση περί απαλλαγής του Ανδρέα. Όταν όμως ο Πρόεδρος Κόκκινος (στενότατος φίλος και συνεργάτης του Μητσοτάκη) ζήτησε να δευτερολογήσουν μόνον οι Βουλευτές κατήγοροι που είχαν προτείνει την ενοχή του Ανδρέα και των λοιπών κατηγορουμένων, ο δημόσιος κατήγορος Νίκος Κωνσταντόπουλος, παρά το ότι είχε «προτείνει» την απαλλαγή του Ανδρέα, δημιούργησε και πάλι ζήτημα και απαίτησε με εξειδικευμένη αγόρευση να δευτερολογήσει. Ο Κόκκινος έκανε πίσω και του έδωσε το λόγο. Πήρε την ευκαιρία ο Νίκος Κωνσταντόπουλος και άρχισε να αναπτύσσει τους λόγους για τους οποίους ο Ανδρέας θα έπρεπε να κηρυχθεί ένοχος (!). Όταν τελείωσε την αντιφατική και χυδαία αγόρευσή του, πήρε το λόγο ο υπερασπιστής Μωραΐτης, βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Είπε μόνον την ιστορική φράση:
«Κε Πρόεδρε στα δικαστικά χρονικά δεν έχει σημειωθεί αυτό που έκανε ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, να συνοδεύσει δηλαδή την απαλλακτική του πρόταση με καταδικαστική αιτιολογία».
Το παράδειγμα αυτό που ελπίζω να θυμούνται οι παλαιότεροι και να πληροφορηθούν οι νεώτεροι, δεν έχει σχέση με την ατομική αξιολόγηση των προσώπων που πρωταγωνίστησαν. Αφορά την πολιτική στάση ατόμων που διαπνέονται από ακατανόητη φιλοδοξία και εμπάθεια για όσους κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Τα πρόσωπα αυτά είναι σαν τα αγριόχορτα, φυτρώνουν χωρίς να τα σπέρνεις και μεγαλώνουν χωρίς να τα καλλιεργείς.
Ένας καλός ψυχολόγος θα μπορούσε να προσδιορίσει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την ερμηνεία μίας τέτοιας πρωτόγνωρης πολιτικής συμπεριφοράς.
Ας πάμε τώρα στα πρόσφατα. Αμφιβάλλει κανείς ότι το ΠΑΣΟΚ έπεσε θύμα ανίερων και πολύπλευρων επιθέσεων με έλλειψη τήρησης πολιτικών αρχών και συνείδησης; Αν αρχίσουμε από το 2007 θα πρέπει να θυμηθούμε ότι ο Ευάγγελος Βενιζέλος κρίθηκε ανεπαρκής συγκρινόμενος με τον Γ. Πανανδρέου (!). Άρραγε είχε δημιουργηθεί και είχε καλλιεργηθεί από τότε η ανομολόγητη και υπόγεια μεθόδευση για την ανάληψη της Κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ; Είναι βέβαιο πως ο Βενιζέλος θα δεχόταν να πέσει η χώρα στα χέρια του ΔΝΤ; Κανείς δεν το γνωρίζει, αλλά η απορία είναι χρήσιμη ως σκέψη και προβληματισμός.
Από το 2012 είχε δημιουργηθεί και είχε καλλιεργηθεί η προοπτική ανάληψης της Κυβέρνησης από Τσίπρα και Καμμένο. Η επίθεση που δέχθηκε το ΠΑΣΟΚ την εποχή εκείνη δεν είχε σημειωθεί ποτέ στην πολιτική ιστορία της χώρας. Και όμως από το σύνολο σχεδόν του συστημικού αστικού τύπου καθιερώθηκε ο όρος «Πρώτη φορά αριστερά». Δηλαδή το 1989 δεν ήταν πρώτη φορά για τον λόγο ότι απουσίαζε ο Καμμένος; Η κυβέρνηση αυτή ήταν πρώτη φορά Κυβέρνηση με τα ανυπόμονα συντρόφια του Τσίπρα και τα υπόλοιπα της ανανεωτικής Αριστεράς, με τους φίλους του Καμμένου. Η σκηνή και μόνον των πανηγυρισμών του Τσίπρα και του Καμμένου σε μία αγκαλιά φθάνει να περιγράψει το αντιαισθητικό πολιτικό πραξικόπημα.
Το ΠΑΣΟΚ ανένηψε. Η Γεννηματά έδωσε την ευκαιρία να ξεφύγουμε από τα πολιτικά δαχτυλίδια. Σημίτης, Γ. Παπανδρέου, Γεννηματά και εσωκομματικές εκλογές το 2021. Η ανάδειξη του Νίκου Ανδρουλάκη στην ηγεσία του κινήματος προκάλεσε δυσφορία σε αρκετούς. Πιο συγκεκριμένα:
α) Ποίος έδωσε εντολή για παρακολούθηση του Νίκου Ανδρουλάκη παραμονές των εσωκομματικών εκλογών;
β) Ποίος έδωσε εντολή να διοχετεύεται στον τύπο κάθε είδους χυδαιότητα υπό την εκμετάλλευση της αδράνειας της Κυβέρνησης να δώσει πειστικές και πλήρεις εξηγήσεις, όπως αυτονόητα όφειλε;
γ) Τι νόημα είχε η υποψηφιότητα Γ. Παπανδρέου κατά τη διαδικασία εκλογής Προέδρου όταν ο ίδιος εξακολουθούσε να είναι Πρόεδρος διασπαστικής φράξιας, την οποία ονόμασε ΚΙΔΗΣΟ.
δ) Τι νόημα είχε η υποψηφιότητα του Ανδρέα Λοβέρδου του μόνιμου υποψηφίου «σώγαμπρου» της ΝΔ και επικεφαλής άλλης φράξιας στους κόλπους του κινήματος;
Αυτά θα πρέπει να απαντηθούν για να γνωρίζει ο καθένας τον ακριβή ρόλο και τις επιδιώξεις των «στελεχών». Ένας ψυχολόγος θα μπορούσε με σχετική άνεση να δώσει πειστικές εξηγήσεις.
Φθάσαμε στις εκλογές του 2023 όταν το ΠΑΣΟΚ συνέχισε την ανοδική του πορεία και την αξιοσημείωτη διαχείριση από τον Νίκο Ανδρουλάκη . Από τότε άρχισε η μεθοδευμένη προσπάθεια αμφισβήτησης του πραγματικού νικητή που είχε πάρει το κίνημα από το 7% και το είχε οδηγήσει στο 13%. Δεν κρατήθηκαν να αναμένουν τις επόμενες βουλευτικές εκλογές και αποφάσισαν να επιτεθούν στις ευρωεκλογές. Ας δούμε τα θέματα με μία πρόχειρη σειρά.
α) Καταλογίσθηκε στον Ν. Ανδρουλάκη ότι είχε προβλέψει πως το κίνημα θα είναι δεύτερο και πάρα ταύτα κατετάγη τρίτο. Ας ρωτήσουν κάποιο παιδοψυχολόγο. Μπορούσε ο Ν. Ανδρουλάκης να πει προεκλογικά ότι θα είναι πρώτος η τρίτος; Αυτά μόνο παιδικές αντιλήψεις μπορούν να εκφράσουν και πάρα ταύτα αποτέλεσαν το δόρυ αρκετών και ριψάσπιδων μάλιστα.
β) Τελικά με ποιο τρόπο το ΠΑΣΟΚ κατατετάγη τρίτο; Με αυτά που έγιναν κατά την προεκλογική περίοδο και αποκαλύφθηκαν εκ των υστέρων, η θέση που κατέλαβε και το ποσοστό που σημείωσε είναι άθλος. Για αρκετούς λόγους και ενδεικτικά για τους πιο κάτω.
1) Όπως αποδείχθηκε επτά (7) κορυφαία στελέχη έκαναν τα πάντα για να μειώσουν το ποσοστό του κινήματος. Είχαν προαποφασίσει να καταταγεί το κίνημα τρίτο ώστε να υπάρξει αφορμή και χώρος για την αφεντιά τους. Υπήρξε υποψήφιος Πρόεδρος ο οποίος προεκλογικά πραγματοποίησε συγκέντρωση εκτός της εκλογικής του περιφέρειας για να περάσει το μήνυμα ότι ο Ανδρουλάκης είναι λίγος και ανεπαρκής. Πόσοι άρραγε από αυτούς που συγκεντρώθηκαν ψήφισαν ΠΑΣΟΚ; Ο θεός και η ψυχή τους. Όχι όμως και κάποιου ψυχολόγου.
2) Ένας από τους υποψήφιους Προέδρους περισσότερο μιλούσε με τα στελέχη και ανθρώπους του ΣΥΡΙΖΑ και λιγότερο ή καθόλου με τα στελέχη και τους ανθρώπους του ΠΑΣΟΚ. Έπεσε στην παγίδα της συνεργασίας με τον ΣΥΡΙΖΑ και η μόνη επιδίωξη του ήταν η τρίτη θέση και όχι η δεύτερη. Έτσι πίστευε ότι θα κατοχύρωνε την παρουσία του στην ηγεσία ενός σύνθετου σχήματος σαν αυτό που επιχειρεί να αρχίσει ως Δήμαρχος. Με την τρίτη θέση το κομματικό τοπίο θα ήταν εντελώς διαφορετικό.
3) Η πριγκίπισσα της Κοζάνης η οποία διαπνέεται από την αντίληψη ότι υπάρχει από το ένα μέρος η ίδια και από το άλλο το κόμμα (οποιοδήποτε κόμμα της είναι αδιάφορο) υπόσχεται ότι θα φροντίσει να επαναφέρει τους ψηφοφόρους από τη ΝΔ. Αυτό είναι μία έμμεση αλλά σαφής ομολογία ότι επιρροή έχει μόνον στο τμήμα αυτό της ΝΔ. Εδώ υπάρχει ο κίνδυνος να εκλεγεί και να μην γνωρίζει που είναι τα γραφεία του κόμματος. Θα τα ψάχνει στην οδό Ιπποκράτους. Πρέπει να θυμηθούμε ότι ο Πρόεδρος Νίκος Κωνσταντόπουλος κατέληξε και έγινε Πρόεδρος του ΠΑΟ.
4) Ο ευπρεπής Γερουλάνος εδήλωσε ότι δεν θα κάνει περιοδείες και επαφές στην επαρχία αλλά θα περιορισθεί σε τηλεφωνικές επαφές. Η καταγωγή του δεν του επιτρέπει να συχνωτίζεται με επαρχιώτες. Η αντίληψη ενός πρίγκηπα δεν κρύβεται εύκολα.
5) Υπήρξε υποψήφια Πρόεδρος η οποία προεκλογικά κατά τις ευρωεκλογές δεν είχε χρόνο να τρέξει για το κόμμα. Έτρεχε στα κανάλια να ενημερώσει το χριστεπώνυμο πλήθος για την ανεπάρκεια του Νίκου Ανδρουλάκη και να συντάξει τη δήλωσή της την ίδια ημέρα των εκλογών την οποία ανέγνωσε από τηλεοράσεως (!).
Το συμπέρασμα και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό είναι πως αν όχι όλοι, οι περισσότεροι υποψήφιοι Πρόεδροι δεν ετοιμάσθηκαν για την νίκη του ΠΑΣΟΚ αλλά για την ήττα του Προέδρου του. Έχυσαν ιδρώτα για την κατάκτηση της τρίτης θέσης, παρά την έλλειψη τετάρτου.
6) Και να ήταν μόνο αυτό. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου την ημέρα των εκλογών και στις 17:00 ώρα μετά την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των exit polls στα γραφεία της ΝΔ έλαβε χώρα σύσκεψη για την επεξεργασία των στοιχείων. Κανείς δεν γνωρίζει τι αποφάσισαν στη ΝΔ να ψηφίσουν από τις 17:00 ώρα μέχρι τις 19:00. Να έδωσαν άρραγε οδηγίες για υπερψήφιση της ΝΔ; Μάλλον αποκλείεται. Να έδωσαν οδηγίες για την υπερψήφιση άλλου κόμματος. Αυτό έχει ξαναγίνει κατά το παρελθόν. Να παραγνώρισαν άρραγε τη σφοδρή επιθυμία του Μητσοτάκη να μην απωλέσει τον Κασσελάκη ως αξιωματική αντιπολίτευση;
Για να μην ξενίσουν τα πιο πάνω και να μην θεωρηθούν υπερβολικά, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τα πιο κάτω δεδομένα. Τα exit polls δεν αποτελούν μέσο ενημέρωσης του κοινού. Αντίθετα είναι μέσον καθοδήγησης και επηρρεασμού της εκλογικής διαδικασίας κατά την κρίσιμη τελευταία φάση.
Στις 17:00 ώρα της Κυριακής με βάση τα exit polls κάθε κόμμα γνωρίζει σε σημαντικό βαθμό τη θέση του στα οριστικά αποτελέσματα. Όταν μάλιστα έχει προσυμφωνηθεί η μετεκλογική σύμπραξη αυτό γίνεται ευκολότερο. Όταν το μεγαλύτερο κόμμα της μελλοντικής σύμπραξης διαπιστώνει το ταβάνι του οι ψήφοι μετά τις 17:00 ώρα παίρνουν διαφορετική μορφή και αξία. Εάν δώσει εντολή να συνεχίσουν οι πιστοί του να ψηφίζουν το κόμμα αυτό, το πολύ να πάρει ένα ή δύο βουλευτές ακόμη, η εκλογή των οποίων δεν επαρκεί να το οδηγήσει στην εξουσία. Εάν όμως οι πιστοί ψηφίσουν τον μελλοντικό συνεταίρο και αυτός εισέλθει στη Βουλή τότε θα πάρει άλλους 10-12 βουλευτές (εκλογές 2015).
Δεν μπορεί κανείς να αποδείξει ότι η Νέα Δημοκρατία στις 9/6/2024 έκανε το ίδιο. Μπορεί όμως άνετα να αποδείξει ότι αυτό ήταν απολύτως εφικτό. Η ανταπόδειξη μπορεί να γίνει μόνον με δημοσίευση των συζητήσεων και αποφάσεων κάτι που δεν πρόκειται να γίνει. Είναι πολύ μακριά η σκέψη ότι ο Μητσοτάκης θα επιθυμούσε τον Κασσελάκη όχι ως απλό Υπουργό αλλά με την παρέα του (Παππάς, Τσαγκρή και λοιποί θαυμαστές του φαινομένου που ενέσκηψε).
Στις ευρωεκλογές του τρέχοντος έτους το ΠΑΣΟΚ λειτούργησε κάτω από ασφυκτικές πιέσεις. Επτά (7) στελέχη του και η Κυβέρνηση έκαναν αυτό που πίστευαν ότι εξυπηρετεί τους ίδιους και όχι το ΠΑΣΟΚ.
Κάτω από αυτές τις ενδεικτικά αναφερόμενες συνθήκες η θέση του ΠΑΣΟΚ είναι πλασματική, δεν κολακεύει αυτούς που μηχανεύθηκαν την αμφισβήτηση και αντίθετα προσδίδουν στον Νίκο Ανδρουλάκη ιδιαίτερη τιμή και εκτίμηση.
Η Νέα Δημοκρατία έκανε τη δουλειά της γιατί η όποια συμπεριφορά της βρίσκεται στο πλαίσιο της θεμιτής πολιτικής αντιπαράθεσης. Οι υπόλοιποι όμως όχι μόνον δεν έκαναν τη δουλειά τους, αλλά κάτι άλλο για το οποίο δεν μπορούν να είναι υπερήφανοι.
Ας απευθυνθούν σε κάποιο ψυχολόγο να τους εντοπίσει τα αρνητικά της συμπεριφοράς τους. Ίσως τους διαβεβαιώσει ότι ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν θα πρέπει να είναι υπερήφανος αποκλειστικά και μόνον για τους πιστούς φίλους του, αλλά και για όσους τον εχθρεύονται. Ψυχολογικά είναι σημαντικό να έχεις πολλούς και διαφορετικούς εχθρούς, οι οποίοι με τη συμπεριφορά τους να σε βοηθάνε να γίνεσαι συνεχώς ελκυστικότερος, καλύτερος και αποτελεσματικότερος.
Ας γίνει μία ψυχανάλυση, έστω και μακροσκοπικά. Τα αποτελέσματα θα έχουν ενδιαφέρον μεγαλύτερο και από το αποτέλεσμα των εκλογών. Οι εκλογές έγιναν για την Ευρωβουλή. Μερικοί υπέθεσαν και το υπηρέτησαν ότι έγιναν για τον Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ.
Στο Δελφινάριο παλιά είχε ανέβει η Επιθεώρηση με τίτλο «Τα νεύρα μου, τα χάπια μου και ένα ταξί να φύγω». Το κίτρινο χρώμα είναι αναπόφευκτο είτε σε ταξί, είτε στα πρόσωπα των αποκαλυπτόμενων σωτήρων. Είτε με ψυχανάλυση, είτε με κάλπη.
Καλά μπάνια και καλές διακοπές. Προσοχή στις βουτιές όμως. Να γίνονται οι βουτιές σε καθαρά νερά και όχι σε βούρκο. Ο βούρκος είναι θεραπευτικός μόνον όταν βρίσκεται σε ιαματικά λουτρά. Ραντεβού τον Σεπτέμβριο.
Κώστας Σ. Κάππος
