Το βιβλίο του Γιάννη Μπαλάφα «Η ΑΝΟΔΟΣ… Η ΠΤΩΣΗ… ΤΟ ΑΥΡΙΟ… ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ 2012 -2024» αποτελεί μια βαθιά κοινωνική και πολιτική αποτίμηση μιας περιόδου από έναν άνθρωπο που ήταν από την αρχή παρών. Ένα «ημερολόγιο καταστρώματος», όπως το χαρακτηρίζει ο Αλέξης Τσίπρας στον πρόλογό του.
Το βιβλίο παραθέτει τη συγκλονιστική αγωνιστική παρακαταθήκη του ΣΥΡΙΖΑ από το 2012 μέχρι το 2024 και συνιστά συνέχεια του βιβλίου «20 χρόνια χρειάστηκαν», και αφηγείται την πορεία που σημαδεύτηκε από πολλές δοκιμασίες, συγκρούσεις και αμφισβητήσεις. Πρόκειται ένα χρονικό μιας διαδρομής που σημάδεψε τη χώρα: της ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ από τα ποσοστά του 3% έως την κορυφή της εξουσίας, της κυβερνητικής εμπειρίας, της ήττας, αλλά και της αναζήτησης ενός νέου δρόμου για το αύριο.
Ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε ένα πρωτότυπο εγχείρημα που έγινε για πρώτη φορά στο πολιτικό τοπίο της χώρας. Ήταν κάτι πολύ περισσότερο από το σύνολο των συλλογικοτήτων που τον συγκροτούν.
Το βιβλίο αποκτά ιδιαίτερη σημασία στη σημερινή πολιτική συγκυρία, κατά την οποία συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 και τη συγκρότηση της πρώτης αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα, με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Γενάρη του 2015 αναδείχθηκε με τη λαϊκή και δημοκρατική ψήφο στην κυβέρνηση της χώρας επειδή κατόρθωσε σε μία περίοδο βαθιάς κρίσης να μετασχηματίσει την κοινωνική ριζοσπαστικοποίηση και δυναμική και το λαϊκό ξέσπασμα σε αίτημα για απελευθέρωση από την μέγγενη της λιτότητας και των μνημονίων και την συντεταγμένη προοδευτική πορεία της χώρας. Και βεβαίως χάρη στην κυβερνητική πρόταση την οποία διατύπωσε ο Αλέξης Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ την κατάλληλη στιγμή.
Και μπορεί να μην κατάφερε να υλοποιήσει όλα όσα θα ήθελε, αλλά έδωσε έναν μεγάλο αγώνα, με πολύ σημαντικά επιτεύγματα, πάντα στο πλευρό του ελληνικού λαού, ιδιαίτερα των οικονομικά ασθενέστερων, εκείνων που το σύστημα τους είχε γυρίσει την πλάτη. Ενέπνευσε μια ευρύτερη κοινωνική, προοδευτική πλειοψηφία.
Και γι’ αυτό, όσο κι αν πολεμήθηκε η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, από συμφέροντα και ισχυρούς, μέσα κι έξω από τη χώρα, όσο κι αν συκοφαντήθηκε – και συνεχίζει να συκοφαντείται – με ψεύδη, fake news, από μια οργανωμένη πολιτική και επικοινωνιακή προπαγάνδα, όσα προσπάθησε, όσα έκανε, οι αγώνες που έδωσε, οι αρχές και οι αξίες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε, έχουν αφήσει ανεξίτηλο ίχνος στη συνείδηση των αριστερών, προοδευτικών πολιτών, στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Η καταγραφή όσων συνέβησαν ξορκίζει τα ψέματα και την προπαγάνδα, τη λήθη και τη διαστρέβλωση που επιχειρείται σήμερα.
Η κυβερνητική περίοδος (2015–2019) είναι κομβική σε αυτή την αφήγηση. Ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να πώς οδήγησε ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας να ελπίζει σε αλλαγή, αλλά και πώς, όταν ήρθε αντιμέτωπος με τους συσχετισμούς δύναμης στην Ελλάδα και την Ευρώπη, βρέθηκε μπροστά σε ανυπέρβλητα διλήμματα.
Η σκληρή διαπραγμάτευση με τους θεσμούς και το δημοψήφισμα του 2015 ανέδειξαν τόσο την ελπίδα όσο και τα όρια μιας εθνικής στρατηγικής σύγκρουσης εντός της ευρωζώνης.
Γιατί, παρά τον επώδυνο συμβιβασμό και τις δύσκολες μνημονιακές δεσμεύσεις, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, με τις θυσίες του ελληνικού λαού, που βρήκαν όμως αντίκρισμα, έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια και την επιτροπεία, παραδίδοντας, για πρώτη φορά στη σύγχρονη πολιτική ιστορία ταμειακά διαθέσιμα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε 4,5 χρόνια όχι απλώς υπό αντίξοες συνθήκες, αλλά υπό ένα καθεστώς συνεχούς υπονόμευσης και διαρκούς προσπάθειας ανατροπής της κυβέρνησης. Παράλληλα, τόσο κατά τη διάρκεια του μνημονίου, όσο και μετά την ολοκλήρωσή του, πήρε μια σειρά από κοινωνικά δίκαια και επωφελή μέτρα, τα οποία για πρώτη φορά θα έλεγα απαριθμούνται αναλυτικά στο εν λόγω βιβλίο.
Ο συγγραφέας δεν διστάζει να θέσει και τα δύσκολα ερωτήματα. Γιατί δεν μπόρεσε ο ΣΥΡΙΖΑ να προωθήσει βαθιές τομές και να ριζώσει κοινωνικά; Γιατί το άνοιγμα στον προοδευτικό χώρο δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχο εσωτερικό μετασχηματισμό; Ποιες είναι οι προκλήσεις που πρέπει να απαντηθούν στο αύριο; Τι κόμμα χρειαζόμαστε; Γιατί δεν μπορέσαμε να διασφαλίσουμε το κεκτημένο και την πρωταγωνιστική θέση, τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που μας έδωσε ο λαός και το 2019 και το 2023.
Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ χωρίς να σταθεί στην ηγετική μορφή του Αλέξη Τσίπρα. Από τη στιγμή που ανέλαβε την ηγεσία, ο Τσίπρας δεν υπήρξε απλώς το πρόσωπο του κόμματος. Έγινε το σύμβολό του, η φιγούρα που ενσάρκωσε τις προσδοκίες, τις ελπίδες αλλά και τις αντιφάσεις του εγχειρήματος. Δεν ήταν μικρό κατόρθωμα: το 2015, για πρώτη φορά στη μεταπολίτευση, η αριστερά πήρε κυβερνητική εντολή.
Ήταν αυτός που έδωσε νέα φυσιογνωμία στον ΣΥΡΙΖΑ, ανοίγοντάς τον στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο, αναζητώντας συμμαχίες και διεθνές κύρος. Ήταν αυτός που κράτησε ζωντανή μια πολιτική δύναμη σε μια εποχή που πολλά ευρωπαϊκά αριστερά κόμματα κατέρρεαν.
Ο Αλέξης Τσίπρας ενσαρκώνει μια ενεργή και δρώσα παρακαταθήκη της αριστερής διακυβέρνησης 2015-2019 που έβγαλε τη χώρα τον βούρκο των μνημονίων, στήριξε την κοινωνία, κυβέρνησε με εντιμότητα και κράτησε ζωντανή την ελπίδα. Ενσαρκώνει τους αγώνες και τις ελπίδες της γενιάς μας. Γι’ αυτό και μιλά απευθείας στην ψυχή και την καρδιά του αριστερού και δημοκρατικού κόσμου.
Η συλλογική αγωνιστική παρακαταθήκη του ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2012 – 2024 είναι η έμπρακτη απόδειξη ότι είναι καλύτερα να κυβερνάει η Αριστερά που κάνει ό,τι μπορεί, παρά η Δεξιά που κάνει ό,τι θέλει. Το χρονικό 2012 -2024 του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ επιβεβαιώνουν ορισμένους διαχρονικούς παράγοντες επιτυχίας της Αριστεράς και της Προοδευτικής Παράταξης.
Η πετυχημένη Αριστερά δεν ήταν ποτέ μια Αριστερά μόνο των μεγάλων λόγων και των στρατηγικών ενοράσεων. Ήταν και είναι η Αριστερά που δρα ταυτόχρονα και στους θεσμούς και στην κοινωνία, η Αριστερά που διεκδικεί την κυβέρνηση και αγωνίζεται μαζί με τα κινήματα για τους στόχους που θα πρέπει και αυτή η κυβέρνηση.
Η πετυχημένη Αριστερά είναι μια Αριστερά που συνδέεται με τα κοινωνικά αιτήματα, τους δίνει περιεχόμενο, η Αριστερά που γίνεται πρωταγωνιστική δύναμη, όχι η Αριστερά που δίνει μάχες οπισθοφυλακών. Η Αριστερά που πραγματώνει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο, μπορεί να γίνει κυβέρνηση. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε, εκτός των άλλων, γιατί απώλεσε τον πρωταγωνιστικό του ρόλο.
Η Αριστερά πετυχαίνει, όταν εμπνέει την ελπίδα. Γι’ αυτό κατέστη δημοκρατική επιλογή του λαού σε μια κρίσιμη περίοδο κατά την οποία η ακροδεξιά καραδοκούσε.
Η Αριστερά πετυχαίνει, όταν καταφέρνει να συνδέσει τη δύναμη των κινημάτων με τη δύναμη της κυβερνητικής πρότασης. Γι’ αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ μπόρεσε να κάνει το 4,6% του 2009 να γίνει 36%.
Η Αριστερά πετυχαίνει, όταν είναι ενωμένη. Και ο ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τον Αλέξη Τσίπρα απέδειξε ο κατακερματισμός της Αριστεράς δεν είναι μια κατάσταση που ισχύει εσαεί. Το παράδειγμα του ΣΥΡΙΖΑ έδειξε ότι αν υπάρχει πολιτική βούληση, τότε ο κατακερματισμός της Αριστεράς μπορεί να δώσει τη θέση του σε μια συσπείρωση η οποία θα μπορέσει να ανατρέψει και όλα αυτά τα δεδομένα, τα οποία ανέδειξε η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ.
Η Αριστερά πετυχαίνει, όταν επιδεικνύει πολιτική τόλμη, όταν έχει σαφή στρατηγική μακράς πνοής, με συγκεκριμένο συνεκτικό πολιτικό σχέδιο, όχι αόριστες ελπίδες, αλλά σχέδιο για όλα τα σενάρια.
Η Αριστερά πετυχαίνει, όταν επιβεβαιώνει διαρκώς ότι είναι μια δύναμη αρχών και αξιών, όταν δίνει το παράδειγμα. Το παράδειγμα πρέπει να είναι ενωτικό και όχι μικροπολιτικό.
Η Αριστερά πετυχαίνει, όταν αγωνίζεται για τον κοινωνικό μετασχηματισμό, όχι όταν περιορίζεται στην απλή διαχείριση, όταν θέτει σε πρώτο πλάνο το συλλογικό, όχι στο προσωποπαγές, με ζωντανή εσωτερική δημοκρατία.
Η Αριστερά πετυχαίνει, όταν εκπροσωπεί με αυθεντικό τρόπο τις λαϊκές τάξεις.
Η Αριστερά πετυχαίνει όταν προωθεί λύσεις και θεσμοθετεί προοδευτικές πολιτικές που έχουν διάρκεια και αντοχή στις συντηρητικές αντεπιθέσεις.
Η ιστορία της Αριστεράς δεν είναι μόνο ιστορία διασπάσεων και ενωτικών εγχειρημάτων. Όταν υπάρχει πολιτική βούληση, τότε είναι εφικτή η συμπόρευση, η συνεργασία, η συνεννόηση, προς όφελος της κοινωνικής πλειοψηφίας που έχει συμφέρον από μια τέτοια εξέλιξη.
Το ερώτημα που καλούμαστε όλοι να σκεφτούμε δεν είναι αν ο ΣΥΡΙΖΑ και η ηγεσία του έκαναν λάθη. Είναι πώς αυτά τα λάθη, μαζί με τις επιτυχίες, μπορούν να γίνουν πολύτιμο υλικό για την επόμενη μέρα. Γιατί η αριστερά δεν χρειάζεται κόμμα και ηγεσίες που θεωρούνται αλάνθαστοι. Χρειάζεται ηγέτες και συλλογικότητες που έχουν το θάρρος της αυτογνωσίας, της μάθησης και της ανανέωσης.
Και σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα ευθύνη. Να γίνουμε καταλύτες της προοδευτικής ανασύνταξης. Να πρωταγωνιστήσουμε στην οικοδόμηση μιας νέας προοδευτικής ενότητας. Για να ξαναγεννηθεί η ελπίδα, πρέπει άμεσα να δώσουμε περιεχόμενο στην προοδευτική ενότητα. Με όρους μέλλοντος.
Να διατυπώσουμε σήμερα μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση στη φθίνουσα ηγεμονία της αλαζονικής, αυταρχικής και ανεξέλεγκτης διακυβέρνησης Μητσοτάκη. Να βάλουμε φρένο στην άνοδο της ακροδεξιάς. Να κάνουμε πράξη τις αλλαγές που χρειάζεται η κοινωνία και η χώρα.
Συμπερασματικά, το βιβλίο του Γιάννη Μπαλάφα έχει μια καθαρή ματιά για το παρελθόν, για τη μεγάλη και αδιαμφισβήτητη παρακαταθήκη του ΣΥΡΙΖΑ, και μάς υπενθυμίζει το χρέος μας για το μέλλον: την ανάγκη για έναν νέο βηματισμό από την Αριστερά και όλες τις δημοκρατικές και προοδευτικές δυνάμεις της χώρας. Είμαστε εδώ για να γράψουμε τις σελίδες ενός νέου βιβλίου. Για να κινήσουμε την Ιστορία ξανά προς την Πρόοδο και την Αλλαγή.
Το αύριο δεν είναι δεδομένο. Είναι αυτό που θα φτιάξουμε όλοι μαζί, με πίστη, με δουλειά, με ανοιχτά μάτια, αλλά, κυρίως, με ανοιχτές καρδιές.
*Ο Βασίλης Τσίρκας είναι δικηγόρος, πρώην βουλευτής Άρτας.
** Το κείμενο βασίστηκε στην ομιλία του Β. Τσίρκα στην εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Μπαλάφα στην Άρτα στις 29 Μαΐου 2025.
