Μια μυθική φιγούρα της Άρτας, που δεν έχει γραφτεί ακόμα σε βιβλία – μα ζει στη σιωπή των μεσημεριών. Έρχεται όταν ο ήλιος πυρώνει τα λιθόστρωτα και τα τζιτζίκια δεν λένε να σταματήσουν. Έρχεται εκεί, λίγο μετά το φαΐ, όταν όλα πρέπει να ησυχάσουν. Και ειδικά τα παιδιά.
Η Μεσμέρω δεν έχει μορφή σίγουρη – άλλοι λένε πως μοιάζει με γριά με μακριά χέρια και μάτια που σε υπνωτίζουν, άλλοι πως είναι σκιά που σέρνεται στις αυλές και ανεβαίνει τις σκάλες χωρίς να ακούγεται. Μα όλοι συμφωνούν σε ένα: δεν την ακούς, δεν την βλέπεις – τη νιώθεις.
Όταν τα άτακτα παιδιά δεν κοιμούνται το μεσημέρι, όταν παίζουν, φωνάζουν ή γελάνε αντί να είναι ξαπλωμένα με τα στόρια κατεβασμένα, τότε… η Μεσμέρω τα επισκέπτεται. Δεν τα πειράζει αμέσως – πρώτα κάθεται στην πόρτα. Ύστερα μπαίνει σιγά, φέρνει μια παράξενη δροσιά στο δωμάτιο και μια σιωπή που παγώνει το γέλιο.
«Αν δεν κοιμηθείς, θα έρθει η Μεσμέρω», λένε οι παλιοί. Όχι για να φοβίσουν, αλλά για να φυλάξουν την ιερότητα της σιέστας – του μοναδικού χρόνου που η Άρτα ησυχάζει, που οι ενήλικες παίρνουν ανάσα από τη ζέστη και την καθημερινότητα.
Η Μεσμέρω δεν είναι κακιά. Μα είναι αμείλικτη. Κι όποιο παιδί την είδε, έμαθε να σέβεται το μεσημέρι.
Η Μεσμέρω: ώρα να ζωντανέψουμε μια αθέατη κληρονομιά της Άρτας
Υπάρχουν μνήμες που δεν γράφονται – ψιθυρίζονται. Κι όμως, έχουν διαμορφώσει γενιές. Στην Άρτα, μία τέτοια μνήμη έχει όνομα: Μεσμέρω. Όχι ηρωίδα βιβλίου, ούτε μορφή επίσημης μυθολογίας. Είναι η σκιά που παραμόνευε στα καλοκαιρινά μεσημέρια, όταν τα παιδιά αρνούνταν να κοιμηθούν. Η σιωπηλή παρουσία που, μόνο με την απειλή της, επέβαλλε τάξη χωρίς τιμωρία. Ένα δημιούργημα της φαντασίας του τόπου, που όμως λειτουργούσε με την αποτελεσματικότητα άγραφου νόμου.
Η Μεσμέρω είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Άρτας – και ταυτόχρονα ένα στοιχείο που κινδυνεύει να χαθεί, καθώς οι νέες γενιές μεγαλώνουν χωρίς να τη γνωρίζουν. Δεν είναι απλώς ένα “μπαμπούλας” του παρελθόντος. Είναι φορέας αξιών: της σιγής, της πειθαρχίας, της συνύπαρξης στον οικογενειακό ρυθμό. Και μέσα από αυτή τη λειτουργία της, η Μεσμέρω λέει πολλά για το πώς διαπαιδαγωγούσε η παλιά Αρτινή κοινωνία.
Ώρα να αναγνωρίσουμε τη Μεσμέρω πολιτισμικά
Η Μεσμέρω αξίζει να αναγνωριστεί, όχι απλώς ως ανέκδοτη ανάμνηση, αλλά ως πολιτιστικό αποτύπωμα με βαθιές ρίζες. Η πρότασή μας είναι απλή, μα ουσιαστική:
Να αναδειχθεί η Μεσμέρω ως λαογραφικό σύμβολο της Άρτας, μέσα από:
-
Διοργάνωση πολιτιστικής εκδήλωσης με αφηγήσεις, θεατρικά δρώμενα, δημιουργικά εργαστήρια για παιδιά.
-
Ένταξή της σε εκπαιδευτικά προγράμματα τοπικής παράδοσης, με συμμετοχή σχολείων.
-
Συλλογή μαρτυριών από κατοίκους της περιοχής (π.χ. γιαγιάδες, παππούδες) που έχουν χρησιμοποιήσει ή “δει” τη Μεσμέρω στην καθημερινή ανατροφή.
-
Έκδοση εικονογραφημένου λαογραφικού εντύπου ή παιδικού βιβλίου με θέμα τη Μεσμέρω.
-
Καταγραφή του στοιχείου στον εθνικό κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Δεν προτείνουμε την αναβίωση μιας τρομακτικής φιγούρας. Προτείνουμε την ανάδειξη μιας ιδιότυπης αρτινής αφήγησης, που μπορεί να γίνει γέφυρα ανάμεσα στις παλιές και τις νέες γενιές. Μια μορφή που μας θυμίζει πως ο πολιτισμός δεν είναι μόνο ό,τι βλέπουμε – είναι κι αυτό που κάποτε μας έκανε να σωπάσουμε, να αναλογιστούμε, να σεβαστούμε.
Αν η Άρτα θέλει να επενδύσει σε κάτι αυθεντικά δικό της, ας ξεκινήσει από τη σιωπή του μεσημεριού. Εκεί που ακόμη – ίσως – περπατά αθόρυβα η Μεσμέρω.
