Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου.
Από τα ποτάμια της Ηπείρου μέχρι τις κορυφογραμμές της Πίνδου, εκεί όπου η φύση
σμιλεύει σιωπή και αντοχή, ένας άνθρωπος αφιέρωσε τη ζωή του για να ενώσει όχι
απλώς όχθες, αλλά εποχές. Ο Σπύρος Μαντάς, με τη μνημειώδη «Γεφυρογραφία της
Πίνδου και των όμορων περιοχών», κατόρθωσε κάτι σπάνιο: να μετατρέψει την
έρευνα σε ποίηση, τη λαογραφία σε όραμα και τη μνήμη σε πράξη πολιτισμού.
Η «Γεφυρογραφία» του Σπύρου Μαντά είναι έργο ζωής, καρπός δεκαετιών έρευνας,
οδοιποριών, συνομιλιών με ανθρώπους και πέτρες. Κατέγραψε 1.460 γεφύρια της
Πίνδου, από τα οποία μόλις 712 στέκουν σήμερα όρθια. Τα υπόλοιπα, όσα
κατέρρευσαν, εξακολουθούν να «υπάρχουν» μέσα από το έργο του, φωτογραφημένα,
χαρτογραφημένα, ιστορημένα με ακρίβεια και συγκίνηση. Δεν πρόκειται για ψυχρή
καταγραφή, αλλά για μια πράξη πολιτισμικής διάσωσης, έναν ύμνο στην ανθρώπινη
μαστοριά και στην ταπεινή ιδιοφυΐα των ανώνυμων μαστόρων. Αυτών που ποτέ δεν
τιμήθηκαν σε κανένα τόπο μιας και οι πολιτικοί πάντοτε έπαιρναν τη δόξα…
Ο Σπύρος Μαντάς βλέπει τα γεφύρια όχι ως τεχνικά θαύματα, αλλά ως έμβια
σύμβολα σύνδεσης. Κάθε τόξο, κάθε λίθος, είναι ένα βλέμμα προς τον ουρανό και
μια ρίζα μέσα στη γη. Η προσέγγισή του συνδυάζει την επιστήμη με τη συγκίνηση,
την ιστορία με το θρύλο. Είναι κυριολεκτικά, ο γεφυροποιός της μνήμης, εκείνος που
συνέδεσε την ιστορική ύλη με την ψυχή του τόπου.
Μέσα από τη συνεργασία μου με τον Σπύρο Μαντά, στο πλαίσιο της μελέτης του
έργου του Ίβο Άντριτς «Το γεφύρι του Δρίνου» και της σύγκρισής του με το Γεφύρι
της Άρτας, φάνηκε ξεκάθαρα η πανανθρώπινη διάσταση αυτών των λίθινων
συμβόλων. Ο Άντριτς γράφει: «Το γεφύρι δεν είναι μόνο δρόμος πάνω από το ποτάμι,
είναι η ίδια η ζωή που προσπαθεί να ενωθεί». Κι εκεί, στην καρδιά αυτής της φράσης,
βρίσκεται και το έργο του Σπύρου Μαντά. Όπως στο Γεφύρι της Άρτας η θυσία
γίνεται τίμημα της ένωσης, έτσι και στη Γεφυρογραφία του Σπύρου Μαντά η μνήμη
είναι η θυσία του χρόνου στην υπηρεσία της διάρκειας μέσα στα Βαλκάνια που
φυσικά έχουν τις δικές τους ιδιαίτερες απαιτήσεις και πολιτιστικά επιβιώματα. Δεν
είναι εύκολο να ζήσεις και να πορευτείς στη Βαλκανική χερσόνησο. Έχει μεγάλο
τίμημα! Έχει πολλά γεφύρια να διαβείς!
Σήμερα, που τα περισσότερα γεφύρια έχουν σωπάσει, το έργο του Σπύρου Μαντά
μάς θυμίζει ότι ο πολιτισμός δεν είναι υπόθεση μουσείων αλλά ανθρώπων. Κι όσο
υπάρχουν άνθρωποι σαν εκείνον, θα υπάρχουν ακόμη δρόμοι που ενώνουν – ακόμη
κι όταν το ποτάμι της λήθης φουσκώνει. Σύντομα θα τον απολαύσουμε στην Άρτα
εφόσον μια δική του παλιότερη σκέψη θα παρουσιαστεί στον δικό μας τόπο με
θεματικό κέντρο το γεφύρι της Άρτας, που σίγουρα έχει να ενώσει ακόμη πολλές
όχθες και μέρη, έχει να γεφυρώσει αρκετά χάσματα!
Σπύρος Μαντάς – Ο άνθρωπος που αγάπησε τα γεφύρια.
