Μια αφήγηση του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΛΥΤΡΑ
Ιδιαίτερα από τον ΑΙΝΣΤΑΙΝ στην Βέρνη .
Στα τέλη του 1901 ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, που δεν έχει ακόμα βρει δουλειά, φυτοζωεί στη Βέρνη, σφίγγοντας το ζωνάρι του….. Είναι 23 ετών και κανένα μέλλον δεν ανοίγεται μπροστά του.
Στην τοπική εφημερίδα της πόλης δημοσιεύεται μια μικρή αγγελία:
«Ιδιαίτερα μαθήματα μαθηματικών και φυσικής για μαθητές λυκείου και φοιτητές παραδίδονται με την ιδιαίτερη δυνατή φροντίδα από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, διπλωματούχο εκπαιδευτικό του Ομοσπονδιακού Πολυτεχνείου επ’ αμοιβή τριών φράγκων την ώρα. Δοκιμαστικά μαθήματα δωρεάν»
αυτό είναι απόσπασμα απ’ το Βιβλίο του Φρανσουά ντε Κλοζέ
ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ- ΟΝΟΜΑΣΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ
118 χρόνια πέρασαν από τον Απρίλιο του 1903 όταν ο Παναγιώτης Ζερβός διδάκτωρ Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αθηνών , απολύεται από τον υπουργό ο οποίος θεωρεί ότι δεν τον ψήφισε στις εκλογές. Αμέσως αυτός ιδρύει φροντιστήριο το οποίο διακονεί μέχρι το 1908 για να επανέλθει ξανά τον Νοέμβριο του 1920 όταν η μεταπολίτευση απολύει όλους τους καθηγητές Πανεπιστημίου , μηδέ του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή.
Κυρίαρχη μορφή των προπολεμικών φροντιστηρίων ήταν ο Απόστολος Παπαϊωάννου ο οποίος άσκησε το λειτούργημα από το 1921 έως το 1960, με χιλιάδες μαθητές να τον παρακολουθούν.
1926 ξεκινάει την απίστευτη μεγάλη εκπαιδευτική του πορεία ο αριστούχος μαθηματικός Αριστείδης Πάλλας. Δίδαξε σε φροντιστήριο έβγαλε βιβλία μέχρι το 1980.
Πρωτοπόροι φροντιστές που πρέπει να μνημονεύσουμε είναι Ο Κανέλλος ο Μανωλκίδης ο Μαντάς , ο μέγας Καργάκος, ο Τσίλογλου, ο Σαββαίδης.
Πολιτικοί που ήταν πρώτα φροντιστές ο Χ. Βερελής, ο Γ. Δρύς, ο Π. Ευθυμίου ο Χ. Καλός και αρκετοί άλλοι μέχρι και σήμερα.
Ποιος δεν θυμάται το φροντιστήριο Ηράκλειτος που τα καλοκαίρια του τρέχανε να δουλέψουνε πολλοί αδιόριστοι αλλά και διορισμένοι καθηγητές από την Άρτα.
Τα φροντιστήρια Μανωλκίδη δέσποζαν στην Αθήνα και η διαφήμισή τους έφθανε από εκείνα τα χρόνια σε όλη την Ελλάδα. Φεύγαν το καλοκαίρι μαθητές από την πόλη μας για δίμηνη προετοιμασία στην Αθήνα.
Φροντιστήρια Σαββάλα, ΤΟΜΗ, Μαντά, Αθηναικό, Αττικόν, Ιατρικόν, Κύτταρο, ΖΗΤΑ, Δημόκριτος κλπ κοσμούσαν το κέντρο της Αθήνας πόλος εκπαίδευσης για μαθητές από όλη την Ελλάδα. Το ίδιο συνέβαινε και στην Θεσσαλονίκη.
Η «γέννηση» των φροντιστηρίων
Οι εισαγωγικές εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο Αθηνών θεσπίστηκαν πρώτη φορά το 1922, κάτι όμως που δεν εφαρμόστηκε εξαιτίας της μικρασιατικής καταστροφής. Για πρώτη φορά το σύστημα με τις εξετάσεις μπήκε σε λειτουργία το ακαδημαϊκό έτος 1924-1925 στο Χημικό τμήμα της Φυσικομαθηματικής Σχολής. Τα επόμενα χρόνια επεκτάθηκε και σε άλλες σχολές. Σκοπός ήταν να περιοριστεί ο αριθμός των εισακτέων στο Πανεπιστήμιο, που μείωναν το επίπεδο των σπουδών. Παράλληλα, υπήρχε αδυναμία να απορροφηθούν όλοι οι απόφοιτοι στην αγορά εργασίας. Όμως, η καθιέρωση των εξετάσεων ως μέσο επιλογής των εισακτέων αύξησε τον ανταγωνισμό. Έτσι, προέκυψε η ιδέα της ενισχυτικής διδασκαλίας που θα αύξανε τις πιθανότητες των υποψηφίων να μπουν στο Πανεπιστήμιο. Τα φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα μαθήματα νομιμοποιήθηκαν το 1940 κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά με τον «Αναγκαστικό Νόμο 2525/40, Περί ιδιωτικών σχολείων, φροντιστηρίων και οικοτροφείων». Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε συγκεκριμένη ύλη για τις εξετάσεις και πολλές φορές ζητούνταν πράγματα τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονταν στη διδακτέα ύλη. Η συμβολή του φροντιστηρίου για τη «συμπλήρωσιν και εμπέδωσιν γνώσεων» αναγνωριζόταν και για τις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Έτσι, υπήρχαν τα «φροντιστήρια στοιχειώδους εκπαίδευσης» που βοηθούσαν και προετοίμαζαν τους μαθητές των δημοτικών για τις εξετάσεις της μέσης εκπαίδευσης. Υπήρχαν μόνο θερινά τμήματα. Τα «φροντιστήρια Μέσης εκπαίδευσης» είχαν σκοπό τη βελτίωση της επίδοσης των μαθητών. Τα «φροντιστήρια ανώτατης εκπαίδευσης» προετοίμαζαν τους μαθητές για τις εξετάσεις που θα τους έδιναν μια θέση στο Πανεπιστήμιο, ενώ κάποια βοηθούσαν και τους φοιτητές στα μαθήματα της σχολής….
www.mixanitouxronou.gr
Α.Ν. 2525/40 : ΕΠΙΣΗΜΗ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Επίσημα, το φροντιστήριο και τα ιδιαίτερα μαθήματα θεσμοθετούνται με τον «Αναγκαστικό Νόμο 2525/40, Περί ιδιωτικών σχολείων, φροντιστηρίων και οικοτροφείων», ο οποίος ψηφίστηκε από τη δικτατορική κυβέρνηση του Ι. Μεταξά και ισχύει μέχρι σήμερα. Η θεσμική αναγνώριση του φροντιστηρίου κατοχυρώνει μια θεσμοποιημένη δραστηριότητα που μέχρι τότε λειτουργούσε άτυπα. Οπωσδήποτε πάντως η εμφάνιση του φροντιστηρίου πρέπει να συνδεθεί με τη γενίκευση των εξεταστικών δοκιμασιών ως μέσου επιλογής εκείνων που θα προωθούνταν στα ανώτερα εκπαιδευτικά επίπεδα, όπως για πρώτη φορά προβλέπεται στη μεταρρύθμιση του 1929. Κινητήρια αρχή για την ίδρυση των φροντιστηρίων φαίνεται να αποτελούσε το εξεταστικό σύστημα, στο οποίο δεν προβλεπόταν καθορισμένη ύλη και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπήρχε αντιστοιχία ανάμεσα στην εξεταστέα και τη διδακτέα ύλη του σχολείου.
Στην παράγραφο 1 του άρθρου 63 δίνεται ο ορισμός του φροντιστηρίου : «Ως φροντιστήριο … λογίζεται η εν τω αυτώ χώρω διδασκαλία μαθημάτων εις ομάδα προσώπων πλειόνων των πέντε εν συνόλω καθ’ εβδομάδα, προς συμπλήρωσιν και εμπέδωσιν γνώσεων αναγομένων εις τον κύκλον των μαθημάτων της στοιχειώδους, μέσης, ανωτέρας και ανωτάτης εκπαιδεύσεως … επί τρεις το πολύ ώρας ημερησίως ως προς τας εκ των αυτών προσώπων αποτελουμένας ομάδας.» Είναι χαρακτηριστικό ότι η αναγκαιότητα των φροντιστηρίων αναγνωρίζεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαιδεύσεως από την πρωτοβάθμια έως και την τριτοβάθμια και έτσι ανάλογα με αυτές διακρίνονται σε:
Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως, που προετοιμάζουν τους μαθητές για τις εισιτήριες εξετάσεις των σχολείων της μέσης εκπαιδεύσεως και λειτουργούν μόνο τους μήνες των θερινών σχολικών διακοπών,
Μέσης Εκπαιδεύσεως, που έχουν ως σκοπό την ενίσχυση των μαθητών στα μαθήματα των σχολείων μέσης εκπαίδευσης και
Ανωτάτης Εκπαιδεύσεως, που προπαρασκευάζουν τους μαθητές για τις εισαγωγικές εξετάσεις των Πανεπιστημίων και άλλων ανώτερων ή ανώτατων σχολών, αλλά και τους φοιτητές ή σπουδαστές για τις τμηματικές και πτυχιακές εξετάσεις τους (ΦΕΚ 287/10-9-1940).
Ο νόμος παραμένει σε ισχύ μόνο όσον αφορά το τυπικό του μέρος, ενώ στο ουσιαστικό μένει ανενεργός εφόσον απευθύνεται σε ένα ετεροχρονισμένο πλέον εκπαιδευτικό σύστημα, όπως φαίνεται και από την παραπάνω κατηγοριοποίηση.
Επίσης, είναι χαρακτηριστικό ότι οι φροντιστές χρειάζεται να έχουν τους τίτλους σπουδών και τα προσόντα που απαιτούνται για το διορισμό σε αντίστοιχη θέση του δημοσίου σχολείου, ενώ οι καθηγητές που υπηρετούν σε ιδιωτικά σχολεία, δεν επιτρέπεται να ιδρύουν και να διατηρούν φροντιστήρια, αλλά μπορούν να διδάσκουν σε αυτά ή να κάνουν ιδιαίτερα μαθήματα μέχρι και δώδεκα ώρες εβδομαδιαίως Ένα άλλο αξιομνημόνευτο στοιχείο του νόμου είναι αυτό που αφορά την προσωνυμία των φροντιστηρίων, δηλαδή απαγορεύεται να προσαγορεύονται ως «Ακαδημία», «Ακαδημαϊκόν» ή «Εθνικόν» ή ακόμα να τιτλοφορούνται ως σχολές ή να παριστάνονται ως κανονικά σχολεία ή να δίνονται υποσχέσεις για χορήγηση τίτλων σπουδών.
Πάντως, η πολύχρονη διατήρηση του θεσμού και η νομική παγιοποίησή του, παρά τις αλλεπάλληλες μεταβολές του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος, αποδεικνύουν ως ένα βαθμό τη διαχρονική του αναγκαιότητα και σκοπιμότητα, αποκλείοντας την περίπτωση του συγκυριακού μέτρου βραχυπρόθεσμης ή μεσοπρόθεσμης διάστασης, αλλά και τη γενική αρχή συνύπαρξης της ιδιωτικής και δημόσιας εκπαίδευσης, που διέπει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (Ανθογαλίδου – Βασιλακάκη, 1980).
Το φροντιστήριο, με οποιαδήποτε μορφή του, αποτελώντας μια ιστορική πραγματικότητα διαμορφωμένη από ένα σύνολο κοινωνικών και εκπαιδευτικών συγκυριών, έχει εμφιλοχωρήσει στη συνείδηση των Ελλήνων ως μια πρακτική εξασφάλισης ατομικής και οικογενειακής καταξίωσης διαμέσου των αυξημένων ευκαιριών που παρέχει για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Για το λόγο αυτό δεν μπορεί να ειπωθεί ότι το φροντιστήριο αποτελεί αυτόνομο φαινόμενο, καθώς συνδέεται περισσότερο με το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα παρά με συγκεκριμένες μορφές και μηχανισμούς εξετάσεων (Ανδρέου, 1993).
Μαρία ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗ
Φιλόλογος, Δρ. Πανεπιστημίου Κρήτης
Ο Ευάγγελος Παπανούτσος, ένας από τους πιο σημαντικούς παιδαγωγούς του 20ου αιώνα στην Ελλάδα που συνέβαλε στην αναδιαμόρφωση της ελληνικής παιδείας, έγραφε σε κείμενό του στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»: «Η ιδιωτική παρασχολική εκπαίδευση έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος για τις αμαρτίες μας. Τα φροντιστήρια κάνουν χρυσές δουλειές αφού τα φώτα τους έχουν γίνει είδος πρώτης ανάγκης. Δεν μας αναγκάζουν αυτά να γίνουμε πελάτες τους. Εμείς προστρέχουμε στη βοήθειά τους για να σώσουμε από τον καταποντισμό τις οικογενειακές μας φιλοδοξίες. Η δικαιοσύνη απαιτεί να αναγνωρίσουμε τη βοήθειά τους. Αν έμπαιναν οι νέοι στις ακαδημαϊκές αίθουσες με τα χαρίσματα της γυμνασιακής μας παιδείας, το εκπαιδευτικό πρόβλημα της χώρας μας θα ήταν ακόμη πιο οξύ». Φυσικά την περίοδο της δικτατορίας χιλιάδες εκπαιδευτικοί που είχαν απολυθεί από το δημόσιο λόγω πολιτικών φρονημάτων βρήκαν εργασία στα φροντιστήρια και με τις γνώσεις τους ανέβασαν κατακόρυφα το επίπεδο….
ΑΡΤΑ
Χρειάστηκα και εγώ στα 1972 και 1973 να κάνω φροντιστήριο ερχόμενος διακοπές από τα Ιωάννινα στην μεγάλη τότε δασκάλα την ΠΑΠΠΟΎ. Θυμάμαι το μάθημα σε καθίσματα 5 ατόμων γράψιμο στο πόδι, άχνα δεν ακούγονταν στην τάξη και φυσικά στο τμήμα 30 μαθητές. Για τα άλλα φροντιστήρια έχω πολλές και ωραίες αναμνήσεις. Kαθηγητής Γεωμετρίας ο κ. Ν. Θάνος με το γνωστό του βιβλίο ασκήσεων. Φυσικά ξέρω και θυμάμαι πολλούς άλλωστε μερικοί ήταν και συνάδερφοι φροντιστές στην αρχή του φροντιστηριακού μου βίου. Μου έμεινε βαθιά χαραγμένο στην μνήμη το μάθημα και το μάλωμα που μας έκανε ο αγαπημένος Γιώργος Φωτονιάτας.
