Βιώνουμε ήδη την εποχή της κλιματικής κρίσης και τις συνέπειές της, ως αποτέλεσμα της κυριαρχίας ενός μοντέλου ανάπτυξης με επίκεντρο την κερδοσκοπική υπερεκμετάλλευση της γης και των φυσικών πόρων, που κυριάρχησε στον σύγχρονο κόσμο.
Η κλιματική αλλαγή δεν γνωρίζει σύνορα. Οι φυσικές καταστροφές που την ακολουθούν στέλνουν μήνυμα σε όλο τον κόσμο ότι η ληστρική αντιμετώπιση της φύσης δεν μπορεί να συνεχιστεί. Το ζητούμενο σήμερα είναι να ανασυγκροτηθούν οι οικονομίες σε οικολογική κατεύθυνση και για να γίνει αυτό απαιτείται ένα νέο πρότυπο για την κοινωνική οργάνωση, την κατανάλωση, την παραγωγή, την εργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών και των λαών.
Η αποτύπωση των κλιματικών στόχων της Συνθήκης των Παρισίων του 2015 για το 2050, η επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας και η μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικού άνθρακα θα υποχρεώσει όλους τους τομείς σε δομικό μετασχηματισμό. Η μετάβαση, όμως, στο νέο ενεργειακό και οικονομικό υπόδειγμα μπορεί και πρέπει να γίνει με όρους Ενεργειακής Δημοκρατίας και Κλιματικής Δικαιοσύνης και όχι με γνώμονα την αγορά. Γιατί, η πράσινη ανάπτυξη μπορεί να μετατραπεί στην κυριότερη μορφή γέννησης φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού, αφού δεν θα μπορούν όλοι οι πολίτες να κάνουν την πράσινη μετάβαση με τα ίδια μέσα.
Η κλιματική κρίση είναι μια πραγματικότητα εδώ και καιρό. Επομένως, έπρεπε ήδη να αποτελεί πρώτη προτεραιότητα η ενίσχυση της ικανότητας πολιτικής προστασίας της χώρας από τις φυσικές καταστροφές, τους ασύμμετρους υγειονομικούς κινδύνους, καθώς και τους κινδύνους που προέρχονται από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Οι πυρκαγιές το καλοκαίρι και οι πρόσφατες πλημμύρες αποκάλυψαν την ανεπάρκεια του επιτελικού κράτους, την ώρα που τα φαινόμενα αυτά είχαν προαναγγελθεί από μέρες.
Η αντιμετώπιση των νέων κλιματικών συνθηκών απαιτεί την έγκαιρη πρόληψη των φυσικών καταστροφών σε συνδυασμό με την εκπόνηση σχεδίων και την εκτέλεση έργων αντιπυρικής ή αντιπλημμυρικής προστασίας.
Για την κυβέρνηση της ΝΔ, όμως, η κλιματική αλλαγή αποτελεί απλά το άλλοθι για την απρονοησία και την έλλειψη σχεδιασμού. Επιχειρεί να μετατοπίσει τις ευθύνες για τις συνέπειες των φυσικών καταστροφών σε αόρατα ή μακρινά αίτια, την ώρα που ευθύνεται αποκλειστικά για συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές, αδράνειες και καθυστερήσεις στην υλοποίηση των απαραίτητων έργων υποδομών και προπαρασκευαστικών έργων για την αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών.
Επιπλέον, οι συνέπειες των ραγδαίων κλιματικών αλλαγών επιτείνονται από τη νεοφιλελεύθερη εμμονή σε πολιτικές ιδιωτικοποίησης του φυσικού χώρου και σε λογικές «επενδύσεων» χωρίς περιβαλλοντικά ή κοινωνικά κριτήρια.
Πολιτικές που εφαρμόζει πιστά η κυβέρνηση, όπως ο αποχαρακτηρισμός δασικών περιοχών Natura, η ακύρωση των δασικών χαρτών, η κατάργηση του προγράμματος δασοπροστασίας, η αδιαφορία για νέα Πολεοδομικά Σχέδια, η απουσία αντιπλημμυρικών έργων, η ασύδοτη αδειοδότηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στο όνομα της δήθεν επίτευξης των κλιματικών στόχων, που υπερβαίνει κατά πολύ τον εθνικό στόχο, η μη ενίσχυση της Πυροσβεστικής, η έλλειψη συντονισμού με την τοπική αυτοδιοίκηση, ευνοούν την καταστροφή.
Χρειάζονται τολμηρές μεταρρυθμίσεις και ένα βιώσιμο σχέδιο που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ολοκλήρωση του Χωροταξικού και Πολεοδομικού Σχεδιασμού, την εισαγωγή του κλιματικού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος σε όλα τα χρηματοδοτικά και αναπτυξιακά εργαλεία, τη δημιουργία ενός σύγχρονου μοντέλου πολιτικής προστασίας σύμφωνα με τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, σταθερά προσανατολισμένης στην πρόληψη, με ενσωμάτωση των επιστημονικών δεδομένων ανά είδος φυσικής καταστροφής και βέβαια με ισχυρή πολιτική βούληση.
Η μετάβαση σε ένα πράσινο μοντέλο ανάπτυξης με δικαιοσύνη πρέπει να έχει στο επίκεντρο τη μείωση των ανισοτήτων, τη διασφάλιση των κοινωνικών δικαιωμάτων και της εργασίας, την ανάδειξη της τοπικότητας ως βασικού στοιχείου του σχεδιασμού και της υλοποίησης της πράσινης μετάβασης, τη συμμετοχή στη διαβούλευση και τη λήψη αποφάσεων όλων των κοινωνικών ομάδων και των τοπικών θεσμών.
Η γενιά μας έχει να αναμετρηθεί με την πρόκληση να δημιουργήσουμε το κλίμα για έναν καλύτερο κόσμο και να δώσουμε ουσιαστικές απαντήσεις στα σημερινά επίδικα. Είναι επιτακτική η ανάγκη να στραφούμε σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που δεν θα αντιμετωπίζει το περιβάλλον ως αντικείμενο στυγνής οικονομικής εκμετάλλευσης, αλλά ως το υπέρτατο αγαθό που πρέπει να το παραδώσουμε στις επόμενες γενιές. Ένα νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να είναι δίκαιο και να διανέμει τα οφέλη στο σύνολο της κοινωνίας.
*Ο Βασίλης Τσίρκας είναι δικηγόρος, πρώην βουλευτής Άρτας, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία.
