Ο δρ Πλάτων Μπαλτάς, κορυφαίος επιστήμονας σε θέματα ενέργειας, απαντάει στις ερωτήσεις της “Α” σχετικά με τα ζητήματα της ενεργειακής κρίσης και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
Έχετε εργαστεί στο χώρο της ενέργειας για περισσότερα από 40 χρόνια και από όλα τα πόστα, από διευθυντής επιστημονικών ερευνών, ως σύμβουλος επιχειρήσεων αλλά και ως επιχειρηματίας. Η γνώμη σας είναι ιδιαίτερα σημαντική σήμερα γιατί θα πρέπει ως πολίτες να δράσουμε για την αντιμετώπιση των κρίσεων. Αλλά ας ξεκινήσουμε με το ποιο άμεσο από τα προβλήματα, που είναι το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας.
Σας ευχαριστώ που μου δίνετε την ευκαιρία να εκφράσω τις απόψεις μου στου αναγνώστες σας. Σίγουρα οι περισσότεροι από αυτούς θα βρεθούν μπροστά σε μία δυσάρεστη έκπληξη όταν θα πάρουν στα χέρια τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. Λίγοι το έχουν καταλάβει και είναι προετοιμασμένοι για τον διπλασιασμό ως και τριπλασιασμό της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι αυξήσεις στην ηλεκτρική ενέργεια θα πυροδοτήσουν τον πληθωρισμό και ότι άλλο δυσάρεστο κουβαλάει αυτό μαζί του. Όσοι είναι αρκετά μεγάλοι έχουν ζήσει παρόμοιες καταστάσεις πριν 45 περίπου χρόνια με την πετρελαϊκή κρίση.
Το ερώτημα είναι ποιος φταίει για αυτό και αν η κυβέρνηση ή εμείς οι πολίτες μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση.
Δεν θα απαντήσω στο ποιος φταίει γιατί το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και υπάρχουν πολλοί και έμπειροι αναλυτές του φαινομένου. Μένω στο ρόλο του απλού παρατηρητή και βλέπω ότι κάποιες χώρες και κάποιες εταιρείες που παράγουν και εμπορεύονται ορυκτά καύσιμα βλέπουν τα κέρδη τους να εκτινάσσονται.
Η κυβέρνηση, αυτή προσπαθεί να απαλύνει εν μέρει το πρόβλημα δίνοντας μικρές επιδοτήσεις στους καταναλωτές. Θα το παρομοίαζα με τον γιατρό που δίνει ασπιρίνες σε ένα βαριά άρρωστο χωρίς να μπορεί να του δώσει κάποιο φάρμακο που θεραπεύει την ασθένεια. Πρέπει ακόμα να σας θυμίσω ότι όποια επιδότηση στους λογαριασμούς τελικά θα την πληρώσουμε πάλι εμείς γιατί αυξάνει το δημόσιο χρέος που κάποια στιγμή θα πρέπει να το πληρώσουμε και μάλιστα με τόκους.
Το κακό είναι ότι τελικά λεφτά δεν υπάρχουν και για να κλείσει κάποια τρύπα μεταφέρονται λεφτά από άλλους λογαριασμούς και ανοίγουν άλλες τρύπες. Φυσικά και μιλάω για τα έσοδα του Ειδικού Λογαριασμού για τις ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ). Δεν πρόκειται για λύση αλλά για ένα περιφερόμενο έλλειμα και μία ταχυδακτυλουργική λογιστική.
Όσο για τους πολίτες, αυτοί πρέπει επιτέλους να αλλάξουν νοοτροπία.
Η αλλαγή νοοτροπίας μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα. Μπορείτε να εξειδικεύσετε;
Υπάρχει μεγάλη αδιαφορία για θέματα που είναι ουσιαστικά και αφορούν εν τέλει την ίδια του την τσέπη. Ταυτόχρονα είναι «μύωπας» και βλέπει μόνο όσα γίνονται γύρω του, αδιαφορώντας για τις εξελίξεις σε Ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο. Δυστυχώς η πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών αδιαφορεί για τη διερεύνηση των πραγματικών αιτίων των προβλημάτων.
Τα προβλήματα που δημιουργούνται από αυτή τη νοοτροπία είναι σημαντικά και δεν είναι λίγοι αυτοί που παραπληροφορούνται ή παρασύρονται από θεωρίες συνομωσίας.
Θα εξειδικεύσω το πρόβλημα που δημιουργεί αυτή η νοοτροπία και έχει να κάνει με την ηλεκτρική ενέργεια.
Η τιμή έχει τριπλασιαστεί γιατί αυξήθηκε η τιμή του φυσικού αερίου. Εν’ τούτοις πολλοί έσπευσαν να κατηγορήσουν την απολιγνιτοποίηση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή τις πολιτικές των κομμάτων ή τους κακούς ξένους.
Ναι αλλά ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε ότι θα καταργήσει τα λιγνιτικά σε συντομότερο χρόνο από ότι προβλέπεται. Δεν δημιουργεί αυτό αύξηση του κόστους;
Ο κ. Μητσοτάκης πιθανό να εξέφραζε πολιτική βούληση αλλά δεν είναι στην αρμοδιότητα του να αποφασίζει αν μία εταιρεία (ακόμα και αν ανήκει εν μέρει στο Δημόσιο) θα λειτουργεί ή όχι τα εργοστάσια της. Οι εταιρείες λειτουργούν με του κανόνες της αγοράς. Ο λόγος που θα κλείσουν τα λιγνιτικά είναι πολύ απλός. Είναι αντιοικονομικά. Η κυβέρνηση του Σύριζα προσπάθησε μάταια να τα πουλήσει αλλά δεν ενδιαφέρθηκε κανένας ιδιώτης να τα αγοράσει για αυτό ακριβώς το λόγο, γιατί είναι αντιοικονομικά. Τα φωτοβολταϊκά μπορούν σήμερα να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια με λιγότερο από το ένα τρίτο της τιμής των λιγνιτικών.
Αλλά θα μπορούσε η κυβέρνηση να ενισχύσει την παραγωγή λιγνίτη και να κρατηθούν οι θέσεις εργασίας στην Πτολεμαΐδα.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι κάθε κυβέρνηση στην Ευρώπη πρέπει να έχει την έγκριση της ΓΔ Ανταγωνιστικότητας προκειμένου να προχωρήσει σε ενισχύσεις αυτού του είδους. Σε διαφορετική περίπτωση επιβάλλονται τσουχτερά πρόστιμα που σε τελική ανάλυση τα πληρώνουμε όλοι οι πολίτες. Εφόσον έχουμε αποφασίσει να είμαστε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να σεβαστούμε τους κανονισμούς.
Πρέπει επίσης να γίνει ξεκάθαρο ότι καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να ασκεί κοινωνική πολιτική με τα χρήματα των ιδιωτών. Όχι γιατί δεν θα το ήθελε αλλά γιατί δεν θα την αφήσουν.
Δυστυχώς μερικές φορές γίνονται παρανοήσεις γιατί δεν ερμηνεύεται σωστά ο λόγος των πολιτικών και των συνδικαλιστών.
Ναι αλλά πως μπορεί ο πολίτης να ενημερώνεται με έγκυρο τρόπο;
Επιτρέψτε μου να πετάξω αυτή την «καυτή πατάτα» σε εσάς τους δημοσιογράφους. Βέβαια η αλήθεια είναι ότι σε περιόδους κρίσης όπως αυτή όλοι προσπαθούν να βρουν αυτούς που φταίνε. Εγώ δεν θα καταλογίσω ευθύνες αλλά θα προσπαθήσω να δώσω μερικά στοιχεία που θα βοηθήσουν τους πολίτες να πράξουν σύμφωνα με το γενικό συμφέρον.
Κατ’ αρχήν θα πρέπει όλοι να κατανοήσουν ότι τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος δεν τις καθορίζει η κυβέρνηση ούτε κάποια μεγάλη εταιρεία (πχ. ΔΕΗ). Οι τιμές προκύπτουν καθημερινά στο χρηματιστήριο ενέργειας που λειτουργεί στην Ελλάδα. Κάτι αντίστοιχο υπάρχει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Κάθε μέρα τα εργοστάσια παραγωγής δίνουν προσφορές και ελπίζουν να επιλεγούν για να λειτουργήσουν. Αν δεν μπορούν να ρίξουν αρκετά τις τιμές δεν θα επιλεγούν και θα μείνουν εκτός λειτουργίας.
Τα λιγνιτικά είναι πολύ ακριβά και δεν είναι εύκολο να επιλεγούν παρά μόνο όταν το κόστος των εργοστασίων φυσικού αερίου είναι και αυτό μεγάλο ή όταν υπάρχει μεγάλη ζήτηση από τους καταναλωτές και οι τιμές είναι ανεβασμένες.
Σήμερα που το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας ξεπέρασε το 200 Ευρώ η Μεγαβατώρα (ενώ πριν μερικούς μήνες ήταν κάτω από 60) τα λιγνιτικά ξαναλειτουργούν γιατί μπορούν να ανταγωνιστούν σε αυτά τα επίπεδα τιμών. Δεν τους εμποδίζει κανένας Μητσοτάκης, κανένας Σύριζα και κανένας οικολόγος.
Επιπλέον, ο κ. Μητσοτάκης και η κυβέρνηση δεν μπορούν να επέμβουν στο χρηματιστήριο και επομένως ούτε να οδηγήσουν τις τιμές προς τα κάτω ή προ τα πάνω ούτε να βοηθήσουν το λιγνίτη.
Ναι αλλά ακούγεται ότι η κυβέρνηση προτρέπει του παρόχους να απορροφήσουν μέρος του κόστους
Οι πάροχοι αγοράζουν από το χρηματιστήριο και πουλάνε στους καταναλωτές. Σήμερα οι τιμές είναι πολύ υψηλές. Αν το κάνουν τότε θα χάνουν χρήματα. Αν χάνουν χρήματα θα πτωχεύσουν.
Αν οι πάροχοι πληρώνονται με χαμηλές τιμές από τους καταναλωτές αλλά δεν πληρώνουν αυτοί τους προμηθευτές τους γιατί η τιμή προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας είναι υψηλή τότε το πρόβλημα θα είναι ακόμα πιο μεγάλο.
Επομένως ας μην περιμένουν οι πολίτες ότι με κάποιο μαγικό τρόπο η κυβέρνηση θα δώσει λύση.
Τότε τι μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε μια νέα οικονομική κρίση που θα προέλθει από τις αυξημένες τιμές της ενέργειας όπως τη δεκαετία του 70;
Η λύση που παγκοσμίως προκρίνεται είναι η χρήση περισσοτέρων φωτοβολταϊκών και αιολικών. Όχι μόνο είναι φθηνότερα αλλά βοηθούν και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Όμως η εγκατάσταση τους παίρνει αρκετό χρόνο. Η κοινωνία είναι εν μέρει υπεύθυνη για την αργή ανάπτυξη του τομέα.
Κατ’ αρχάς θα πρέπει οι πολίτες να καταλάβουν ότι η ανάπτυξη του τομέα είναι προς όφελος τους. Σας προτρέπω να δείτε τα στοιχεία που δημοσιεύει ο ΑΔΜΗΕ κάθε ώρα στην σχετική εφαρμογή που μπορεί ο κάθε ένας να κατεβάσει στο κινητό του. Εκεί θα καταλάβει πως τα αιολικά μειώνουν τη χρήση του πανάκριβου σήμερα φυσικού αερίου και πως τα φωτοβολταϊκά μειώνουν κάθε μέρα τις αιχμές του φορτίου και επομένως το κόστος για τους καταναλωτές.
Θα συνεχίσω με τη νομοθεσία που καθυστερεί να απλοποιήσει τις διαδικασίες αδειοδότησης των έργων και αντί αυτού τις κάνει ακόμη πιο δύσκολες. Σε μία κοινοβουλευτική δημοκρατία μοιραζόμαστε όλοι αυτή την ευθύνη γιατί εκπροσωπούμαστε και ακόμα δε περισσότερο όταν κατέχουμε θέσεις ευθύνης. Δεν είναι λίγες οι φορές που έργα «κολλάνε» στα γραφεία των υπηρεσιών ή που λαμβάνουν αναιτιολόγητες αρνητικές γνωμοδοτήσεις.
Επειδή στην Άρτα και γενικότερα στην Ήπειρο έχει αναφερθεί κορεσμός των δικτύων και ανάγκη για αναβάθμιση, μπορείτε να μας πείτε τη γνώμη σας για το κατά πόσο επηρεάζουν την τοπική ανάπτυξη.
Κατ’ αρχάς θέλω να ξεκαθαρίσω ότι η ανάπτυξη του ηλεκτρικού δικτύου είναι κάτι που πρέπει να γίνει και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και όχι μόνο στην Άρτα. Σήμερα είναι επείγουσα, κυρίως για τη σύνδεση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Επομένως είναι άμεση προτεραιότητα προκειμένου να μειωθεί το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Αλλά θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι ο κορεσμός του ηλεκτρικού δικτύου μπορεί να υφίσταται σε διαφορετικά επίπεδα.
Για παράδειγμα, μπορεί να έχουμε κορεσμό των γραμμών μεταφοράς υψηλής τάσης ή του υποσταθμού. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι δεν μπορούν να συνδεθούν άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά μπορεί να μην απαγορεύει τη σύνδεση μία τυροκομικής μονάδας ή μίας άλλης βιομηχανικής μονάδας που συμβάλει στην τοπική ανάπτυξη.
Αν ο κορεσμός είναι στις γραμμές διανομής αυτό είναι κάτι που δεν αφορά τα μεγάλα έργα, γιατί δεν θα συνδεθούν σε αυτές, αλλά τα μικρότερα φωτοβολταϊκά που εγκαθιστούν οι αγρότες ή οι ενεργειακές κοινότητες. Στην πραγματικότητα, τα μεγάλα έργα μπορεί να διευκολύνουν τη σύνδεση των μικρότερων γιατί οι μεγάλοι είναι υποχρεωμένοι να εγκαταστήσουν με δικά τους έξοδα τους υποσταθμούς που απαιτούνται. Επιπλέον, οι μεγάλοι είναι υποχρεωμένοι να συνδέσουν μικρότερους σταθμούς στο σταθμό που κατασκεύασαν.
Οι αναγνώστες σας πρέπει να καταλάβουν ότι μόνο όφελος μπορεί να έχουν από τα μεγάλα έργα γιατί αυτά θα πληρώσουν για την ανάπτυξη του δικτύου και στη συνέχεια θα μπορέσουν να συνδεθούν και μικρότεροι παραγωγοί ΑΠΕ και τελικά το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας θα μειωθεί.
Την τελευταία δεκαετία οι παραγωγοί ΑΠΕ πλήρωσαν για την κατασκευή χιλιάδων χιλιομέτρων ηλεκτρικού δικτύου και δεκάδων υποσταθμών οι οποίοι περιήλθαν στη συνέχεια στην ιδιοκτησία του ΔΕΔΔΗΕ, προς όφελος όλων των καταναλωτών.
Σε κάθε περίπτωση, η ανάπτυξη του ηλεκτρικού δικτύου είναι αρκετά λεπτό θέμα γιατί μπορεί να σημαίνει σημαντική απώλεια εσόδων για τους μικρούς και μεγάλους επιχειρηματίες. Για το λόγο αυτό έχουν θεσπιστεί αυστηροί κανόνες που επιβάλουν τη διαφάνεια. Η άμεση ή έμμεση παραβίαση της δυνατότητας πρόσβασης και της προτεραιότητας για σύνδεση στο δίκτυο μπορεί να εγείρει ακόμα και ποινικές ευθύνες. Ας μην ξεχνάμε ότι πριν αρκετά χρόνια είχαν επιβληθεί βαριά χρηματικά πρόστιμα στο ΔΕΔΔΗΕ απλά γιατί δεν δημοσίευσε τον κατάλογο με τις αιτήσεις που είχαν υποβληθεί για σύνδεση.
Οι πολιτικοί όλων των κομμάτων θα πρέπει να ενημερωθούν αναλυτικά ώστε να μπορέσουν να συμβάλλουν με θετικό τρόπο. Επειδή οι τεχνικές λύσεις για τα δίκτυα είναι πολύπλοκες υπάρχει κίνδυνος οι παρεμβάσεις τους αντί να έχουν θετικό αποτέλεσμα για την τοπική ανάπτυξη να είναι αρνητικές.
Θα ήθελα να κλείσουμε με μία θετική νότα
Πριν από δεκαπέντε περίπου χρόνια η Ελληνική και άλλες Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πήραν την απόφαση να επιδοτήσουν τα φωτοβολταϊκά. Τα φωτοβολταϊκά που εγκαταστάθηκαν τότε ήταν αντιοικονομικά αλλά οδήγησαν σε ανάπτυξη της αγοράς και μείωση του κόστους κατασκευής στο ένα δέκατο. Έτσι φτάσαμε σήμερα να στηρίζουμε τις ελπίδες μας για χαμηλό ηλεκτρικό κόστος αλλά και για μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου σε αυτή την φιλική προς το περιβάλλον τεχνολογία.
Οι Ελληνικές εταιρείες που αναπτύχθηκαν αυτή την περίοδο ανέπτυξαν στη συνέχεια δραστηριότητα στο εξωτερικό και έφεραν δουλειές και έσοδα στην Ελλάδα.
Προβλέπω το ίδιο θετικά και την ανάπτυξη του τομέα της αποθήκευσης ενέργειας που θα φέρει πραγματική επανάσταση στον ενεργειακό τομέα.
Η Ελλάδα διαθέτει νέους επιστήμονες και μηχανικούς που μπορούν μέσα από τις ευκαιρίες που θα τους δοθούν στον ενεργειακό τομέα να δημιουργήσουν και να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της χώρας. Τα αποτελέσματα θα είναι θετικά και σε τοπικό επίπεδο και συγκεκριμένα στην Άρτα όπου υπάρχουν εταιρείες που έχουν αναπτύξει σχετική δραστηριότητα.
Η Ελλάδα δεν είναι μόνο αγροτικά προϊόντα, τουρισμός και πολιτισμός. Και ας μην ξεχνάμε ότι και ο αρχαίος πολιτισμός στηρίχτηκε εν μέρει στον πλούτο που δημιούργησαν οι τεχνολογίες της ναυπηγικής των ορυχείων αλλά και οι τεχνικές της αγγειοπλαστικής και της χύτευσης μπρούτζινων αγαλμάτων που έκανε διάσημους του Έλληνες καλλιτέχνες σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο.
