Φωτο: διακρίνονται από δεξιά, Π. Γαρουφαλιάς(Υπουργός Αμύνης), Σταύρος Κωστόπουλος(Υπουργός Εξωτερικών), Γεώργιος Παπανδρέου(Πρωθυπουργός), Στεφ. Στεφανόπουλος(Υπουργός Συντονισμού και μετέπειτα Πρωθυπουργός),
όλοι τους μέλη της κυβερνήσεως της Ενώσεως Κέντρου, το 1965.
Ο Π. ΓΑΡΟΥΦΑΛΙΑΣ ΕΤΟΙΜΟΣ ΝΑ ΟΡΚΙΣΤΕΙ ΩΣ ΠΡΩΤΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ
(Μέρος Α)
Την περασμένη Δευτέρα 24 Ιουλίου 2023, έκλεισαν 49 χρόνια, από την δραματική εκείνη παραμονή της μεταπολιτεύσεως, της 24 ης Ιουλίου 1974. Πολλά έχουν γραφεί άλλα τόσα έχουν ειπωθεί και ορισμένα επιμελώς έχουν αποσιωπηθεί ή σκοπίμως παραποιηθεί γύρω από τι συνέβη πριν οι στρατιωτικοί παραδώσουν την εξουσία στους πολιτικούς το μεσημέρι της 23 ης Ιουλίου 1974.
Στο παρόν σημείωμα ο γράφων, αναφέρεται σε ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, του οποίου είναι γνώστης από… πρώτο χέρι, κατά το κοινώς λεγόμενο, και που συμβαίνει να είναι ελάχιστα ευρύτερα γνωστό. Το οποίο, ωστόσο, αρχικά αποσιωπήθηκε, ακολούθως στρεβλώθηκε και πολύ αργότερα, ευτυχώς, κάποιες γραφίδες που αισθάνθηκαν απαλλαγμένες από «ιδεο-λογικό-πολιτικές» αγκυλώσεις και φτηνές πολιτικές σκοπιμότητες, του απέδωσαν την ιστορική οντότητα που του αρμόζει.
Υπό αυτή την έννοια δεν έλειψε από την εν πολλοίς στρατευμένη ιστοριογραφία των γεγονότων της 23 η; Ιουλίου 1974 η καταγραφή κάποιων μύθων, με την απόκρυψη ή τη στρέβλωση της αλήθειας αναφορικά με τα πρόσωπα που ενεπλάκησαν στην πολιτική μεταβολή, τα οποία με τον ένα ή άλλο τρόπο καθόρισαν τις περαιτέρω εξελίξεις.
Σύμφωνα με υπάρχοντα σχετικά ιστορικά ντοκουμέντα η «Χούντα» της 25 ης Νοεμβρίου 1973 δεν έπεσε από ελληνική πρωτοβουλία. Ακόμη και η Κυπριακή τραγωδία δεν θα είχε ως συνέπεια την άμεση ανατροπή της δικτατορίας, αν ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, μετά το πραξικόπημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, όντας αγανακτισμένος επειδή οι Αμερικανοί τον εξαπάτησαν αφήνοντας τους Τούρκους να εισβάλουν στην Κύπρο, δεν έκανε το μοιραίο λάθος να επιβάλει στους τότε αρχηγούς των ενόπλων δυνάμεων την κήρυξη του πολέμου με την Τουρκία. Η εξέλιξη αυτή επέφερε την άμεση κατάλυση της δικτατορίας από τους Αμερικανούς όταν ο τότε πανίσχυρος Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Χένρυ Κίσσινκερ αποφάσισε το τέλος της στήριξης της Αμερικής στην στρατιωτική δικτατορία. Και συνακόλουθα …είδε την επαναφορά της δημοκρατίας στην Ελλάδα σαν τη μόνη δυνατή διέξοδο προς αποτροπή μιας επικείμενης ελληνοτουρκικής σύρραξης ,που θα τίναζε στον αέρα την ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Αυτός άλλωστε ήταν ο λόγος που το βράδυ της 22ας Ιουλίου 1974 σε πρες κόμφερανς που έδωσε στην Ουάσιγκτον, ο Χ.Κ , έσπευσε να προαναγγείλει: «ότι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα επίκειται πολιτική μεταβολή» και που λίγες ώρες αργότερα, ο Τζων Νταίη, τότε εκπρόσωπος του Σταίητ Ντηπάρτμεν να αφήσει να διαρρεύσει ότι η νέα πολιτική κυβέρνηση, που θα αντικαθιστούσε την δικτατορική, θα είχε πρωθυπουργό τον Στέφανο Στεφανόπουλο, υπουργό Συντονισμού τον Σπ. Μαρκεζίνη και υπουργό Εθνικής Αμύνης τον Π. Γαρουφαλιά(1)
Έτσι το «σήμα Κίσσινκερ» για πολιτική μεταβολή στην Ελλάδα, έδρασε καταλυτικά στην τότε ηγεσία του στρατεύματος , η οποία, αποφάσισε να παρακάμψει τον πανίσχυρο Δ. Ιωαννίδη και τους δικούς του , προκειμένου να αποφευχθεί η κυοφορούμενη σύγκρουση της Ελλάδας με την Τουρκία.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο δαιμόνιος Αμερικανός ΥΠ.ΕΞ, δεν υπέδειξε την προαναφερθείσα πολιτική κυβέρνηση Στεφανόπουλου-Μαρκεζίνη-Γαρουφαλιά, αλλά έκρινε ότι έπρεπε να αφήσει την συγκρότησή της στην διακριτική ευχέρεια των στρατιωτικών. Οι οποίοι, ωστόσο, ενεργούντες προεχόντως με στόχο τον μη πόλεμο με την Τουρκία εκ των πραγμάτων θα τελούσαν υπό την εποπτεία των τότε εδώ ανθρώπων του(σ. σ Υφ/γός .Εξωτερικών Γιόζεφ Σίσκο, και ο εδώ Πρέσβης Χ. Τάσκα) και στο ζήτημα της νέας κυβερνήσεως.
Υπό τα πιο πάνω αδιαφιλονίκητα δεδομένα το πρωί της 23 ης Ιουλίου 1974 προέκυψε η ομόφωνη απόφαση της τότε ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων, (σ.σ, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος και οι αρχηγοί του Στρατού, αντιστράτηγος Ανδρέας Γαλατσάνος, Ναυτικού, αντιναύαρχος Πέτρος Αραπάκης και Αεροπορίας, αντιπτέραρχος Αλέξανδρος Παπανικολάου) να ανατεθεί στον αείμνηστο Πέτρο Γαρουφαλιά η συγκρότηση πολιτικής κυβέρνησης. Η οποία, θα αντικαθιστούσε την κυβέρνηση Ανδρουτσόπουλου που κατέρρεε υπό το βάρος των δυσμενών εξελίξεων στην Κύπρο, μετά την ανατροπή του Μακαρίου και την ακολουθήσασα τουρκική εισβολή. Και που η ίδια μετά ένα χρόνο, θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές, επαναφέροντας την δημοκρατική ομαλότητα στη χώρα. Επρόκειτο για ένα δύσκολο και εξόχως σημαντικό για το μέλλον της χώρας εγχείρημα, το οποίο, όπως πιο κάτω θα αναλυθεί, ματαιώθηκε κυριολεκτικά στο παρά 1΄ , ενώ είναι βέβαιο πως αν πραγματοποιούνταν θα μετέβαλλε ριζικά τον ρουν των γεγονότων της μεταπολιτευτικής Ελλάδας.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ανωτέρω απόφαση. των στρατιωτικών, είχε προηγηθεί της ιστορικής σύσκεψης των πολιτικών αρχηγών που ως γνωστόν συνεκλήθη στο προεδρικό μέγαρο το μεσημέρι της 23 ης Ιουλίου 1974 μετά από πρόσκληση της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων , στην οποία συμμετείχαν οι αρχηγοί των δύο μεγαλυτέρων κομμάτων Παναγιώτης Κανελλόπουλος της ΕΡΕ και Γεώργιος Μαύρος της “Ενώσεως Κέντρου”, καθώς και οι Ευάγγελος Αβέρωφ, Σπύρος Μαρκεζίνης, Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, Στέφανος Στεφανόπουλος, Πέτρος Γαρουφαλλιάς και Ξενοφών Ζολώτας. Εκεί η παριστάμενη ηγεσία του στρατού μαζί και ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας Φαίδωνας Γκιζίκης, παρέδωσαν τη διακυβέρνηση της χώρας στους συμμετέχοντες στη σύσκεψη πολιτικούς και μετ’ ολίγον ,ύστερα από σειρά παρασκηνιακών κινήσεων με κύριο πρωταγωνιστή τον Ευάγγελο Αβέρωφ, στον Κων/νο Καραμανλή, ο οποίος, παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα, θα εξηγήσουμε στη συνέχεια γιατί εξ’ αρχής δεν ήταν επιλογή των Αμερικανών.
Αλλά πότε και πως προέκυψε η εν πολλοίς άγνωστη απόφαση, που ελάχιστες ώρες πριν την ανωτέρω σύσκεψη των πολιτικών έφερνε τον Π. Γαρουφαλιά, αντί του Κων/νου Καραμανλή, ως πρώτο πρωθυπουργό της μεταπολίτευσης; Και γιατί ουδέποτε αυτή πραγματοποιήθηκε; Σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, όλα ξεκίνησαν την επομένη της δήλωσης Κλισσινκερ, στις 9 το πρωί της 23 ης Ιουλίου 1974, όταν ο τότε αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος έχοντας προηγουμένως εξασφαλίσει την συναίνεση των ηγετών του Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας, κάλεσε τον έμπιστο υπασπιστή του, τον ταγματάρχη Ματάτση, να επικοινωνήσει επειγόντως και με απόλυτη μυστικότητα με τον Π. Γαρουφαλιά και να τον ρωτήσει εκ μέρους του εάν δέχεται να ηγηθεί της νέας κυβερνήσεως. Το σκεπτικό της ομόφωνης επιλογής του Αρτινού πολιτικού, ως του νέου πρωθυπουργού, ήταν ότι επρόκειτο για έναν συνετό, έντιμο, έμπειρο και δυναμικό πολιτικό. Ο οποίος, μεταξύ των άλλων, είχε βαθιά γνώση του κυπριακού προβλήματος(σ.σ, χειρίστηκε προσωπικά πολλές κρίσιμες πτυχές του, ως υπουργός Αμύνης στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου), απήλαυε της εμπιστοσύνης του στρατού περισσότερο από κάθε άλλον πολιτικό και κυρίως ήταν ο πλέον κατάλληλος, που ως πρωθυπουργός θα αντιμετώπιζε επιτυχώς τις αντιδράσεις των νεώτερων αξιωματικών που παρέμεναν πιστοί στον ταξίαρχο Ιωαννίδη. Ο οποίος, όχι ευθέως, αλλά δια του στρατηγού Γκιζίκη, όχι μόνο ήταν αντίθετος στην πολιτικοποίηση της δικτατορίας, αλλά, ειδικότερα, είχε τους λόγους του να αρνηθεί την δημιουργία πολιτικής κυβέρνησης υπό τον Π. Γαρουφαλιά .Μετά από μία ώρα ο στρατηγός Μπονάνος άκουγε τον απεσταλμένο του(τον ταγματάρχη Ματάτση) να λέει: «εντάξει κ. αρχηγέ δέχεται…».
Ιδού πως περιγράφει ο Σταύρος Ψυχάρης(2) την παρ’ ολίγο πρωθυπουργία Γαρουφαλιά: «…ο στρατηγός Μπονάνος πέρασε στο γραφείο του στρατηγού Γκιζίκη. Τον ακολούθησε ο υπασπιστής του (σ.σ, ο ταγματάρχης Ματάτσης) και ο συνταγματάρχης Μπραβάκος. Στο γραφείο του, όμως, ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν ήταν μόνος. Βρισκόταν εκεί ο συνταγματάρχης Νίκας, ο αντισυνταγματάρχης Μιχ. Πηλιχός και ο ταγματάρχης Χαρ. Παλαίνης(σ.σ τα πρώτο-παλλήκαρα του Ιωαννίδη) Ο στρατηγός Μπονάνος είπε τότε στον στρατηγό Γκιζίκη ότι στις συνομιλίες που επρόκειτο να γίνουν στη Γενεύη με τους Τούρκους(σ.σ, για το κυπριακό μετά την τουρκική εισβολή) δεν ήταν δυνατό να εκπροσωπηθεί η Ελλάδα από τον Ανδρουτσόπουλο και τον Κυπραίο, τους οποίους χαρακτήρισε πρόσωπα ανίκανα να χειριστούν σπουδαία εθνικά θέματα. Είπε ακόμη, ο τότε αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, ότι έπρεπε αμέσως να πραγματοποιηθεί κυβερνητική μεταβολή και ότι με την άποψη αυτή συμφωνούσαν και οι αρχηγοί Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας. Ποιες οι προτάσεις σας επί του προκειμένου, τον ρώτησε ο στρατηγός Γκιζίκης. Πριν απαντήσει ο στρατηγός Μπονάνος ο υπασπιστής του έβγαλε από την τσέπη του παντελονιού του έναν κατάλογο με τα ονόματα εννέα προσώπων και είπε ότι η νέα κυβέρνηση θα ήταν δυνατό να ορισθεί σε διάστημα μιας ώρας. Ποιός θα είναι πρωθυπουργός, ρώτησε ο στρατηγός Γκιζίκης; Ο Γαρουφαλιάς….. ,απάντησε ο στρατηγός Μπονάνος. Και πρόσθεσε ότι ο Π. Γαρουφαλιάς είχε ήδη ενημερωθεί και περίμενε την ειδοποίηση. Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς περίμενε πράγματι την ειδοποίηση εκείνη την ώρα. Βρισκόταν στην εκκλησία της Αγίας Σκέπης, του συνοικισμού Παπάγου, περιμένοντας το «σήμα» για να κατεβεί στα Παλαιά Ανάκτορα και να ορκιστεί πρωθυπουργός
*************************************************************************************
(1) [ ίδετε Ι. Ζίγδης «Για την Δημοκρατία και την Κύπρο(εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 435, και Γ.Ι.Δρόσος, «Συμφορά και Απελευθέρωση» «Καθημερινή» 20.4.1975].
(2) ( (Σταύρος Ψυχάρης «Τα παρασκήνια της αλλαγής», Ιούλιος 1974(σελ.170 και 171)
