Γράφει ο κ. Έξαρχος Ιωάννης του Σπυρίδωνος,
Ιστοριογράφος-Ιστορικός Ερευνητής
Διότι η πολιτιστική ζωή της Άρτας από την απελευθέρωσή της μέχρι τώρα δεν είναι αξιόλογη ούτε ανάλογη προς το μέγεθος και τις δυνατότητές της.
Σ’ όλες τις εποχές, ο άνθρωπος έκανε συνεχείς επεμβάσεις στο περιβάλλον που κληρονόμησε, για να το αναπλάσει σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες και αισθητικές αξίες.
Η αντικατάσταση ή η μετατροπή ενός ειδωλολατρικού ναού σε Χριστιανική Εκκλησία, η διαφοροποίηση του ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΟΥ σχεδίου, η μεταβολή του πολεοδομικού ιστού, η μετατόπιση του κέντρου της πόλης ή και η διάσπασή του σε περισσότερα σημεία, είναι επεμβάσεις που παρατηρούνται σ’ όλες τις σημαντικές ιστορικές καμπές της ζωής της Άρτας και φαίνονται αρκετά τολμηρές ακόμη και με τα κριτήρια της σημερινής εποχής όπου συνηθίσαμε να απορρίπτουμε εύκολα το παλιό για να το αντικαταστήσουμε με το νέο. Ωστόσο οι επεμβάσεις αυτές, έχοντας την ίδια βασική αφετηρία, δηλαδή την ανθρώπινη κλίμακα, κράτησαν αμετάβλητο το λόγο ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον του, ανάμεσα στο μνημείο και στο δομημένο ή ελεύθερο ζωτικό χώρο γύρω του.
Στη σύγχρονη πόλη με την άναρχη δόμηση οι αλλαγές δεν ήρθαν πια ανεπαίσθητα, δεν αφομοιωθήκανε σιγά-σιγά. Ραγδαίες οι εξελίξεις αλλοιώσανε οριστικά τη φυσιογνωμία της, ετοιμάζοντας το νέο κέλυφος μέσα στην άναρχη δόμηση στο οποίο ο σημερινός άνθρωπος ανέπτυξε τη δική του ζωή.
Μέσα σ’ αυτή την αναπότρεπτη εξέλιξη ακολουθούμε μια αντίστροφη πορεία για τη διάσωση, τη συντήρηση των μνημείων και ταυτόχρονα μια επίπονη προσπάθεια για να ξαναβρούν την πολλαπλή λειτουργικότητά τους που έχει χαθεί. Τα μνημεία που για αιώνες αποτελούσαν τα κέντρα της ζωής της και βασικά στοιχεία οργάνωσης του χώρου, αναρωτιέται κανείς, τι αντιπροσωπεύουν σήμερα στην Άρτα με τους 42.000 κατοίκους και το υποβαθμισμένο οικολογικά περιβάλλον. Το πρόβλημα έχει ξεπεράσει το στενό κύκλο των ειδικών κι έγινε πρόβλημα κοινωνικό μια και η επίλυσή του έχει άμεσες επιπτώσεις θετικές ή αρνητικές στη ζωή των κατοίκων.
Το ερώτημα είναι καίριο για τις αποφάσεις μας στην πορεία αυτή. Θ’ αφήσουμε τα μοναδικά αυτά μνημεία έξω από τη ζωή της σύγχρονης πόλης, παραδοσιακούς θύλακες μέσα στο αλλοιωμένο ιστορικό κέντρο ή θα τα δούμε ως μουσειακά έργα τέχνης που τα σεβόμαστε και τα ξεχνούμε ή απλώς τα υπολογίζουμε ως σημαντικά μια και οι ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ τα αναζητούν;
Θα τους χαρίσουμε ίσως και μια συναισθηματική σχέση νοσταλγίας μια και είναι από τα ελάχιστα στοιχεία της πόλης που σώζονται;
Ή μήπως θα αναζητήσουμε τις δυνατότητες να τα ξαναζωντανέψουμε μέσα από τις ίδιες ή και άλλες λειτουργίες ώστε να ξαναπάρουν το ρόλο τους και τη συμμετοχή τους στη ζωή της πόλης και να αποτελέσουν στοιχεία βελτίωσης της ποιότητας ζωής; Θα αφήσουμε στο έλεος του Θεού τον πάνσεπτο Ιερό Άγιο Ναό της Παρηγορήτισσας να καταρρεύσει; Ή όχι.
Αν η απάντηση είναι θετική στην τελευταία πρόταση, ποιος θα είναι ο δρόμος που θα ακολουθήσουμε; Οι εμπειρίες των τελευταίων χρόνων έδειξαν ότι πολλές τέτοιες προσπάθειες κατέληξαν σε αδιαφορία και αποτυχία.
Το πρόβλημα έχει δύο σκέλη. Το ένα είναι η ένταξη του μνημείου μέσα στον πολεοδομικό ιστό της σύγχρονης πόλης και το άλλο η λειτουργία του ως αυτοτελούς πολιτιστικής μονάδας.
Μια προσεκτική, καθαρή ματιά γύρω μας θα ξεχωρίσει την αδυναμία να εντάξουμε, να δέσουμε τα μνημεία της πόλης μας με το σημερινό περίγυρο.
Τις πιο πολλές φορές τα μνημεία αφέθηκαν πίσω από τις πολυκατοικίες, ή στην άκρη μιας πλατείας, διακοσμητικά στοιχεία που μας ξέμειναν από μια άλλη εποχή, σαν αγάλματα ή συντριβάνια ή καλλωπιστικά φυτά.
Η έλλειψη κρατικού πολιτιστικού σχεδιασμού και τα οικονομικά προβλήματα εμπόδισαν να προστατεύσουμε με μια πολεοδομική ρύθμιση την κλίμακα των όγκων γύρω από τους Βυζαντινούς ναούς και οδήγησαν στη λύση και οπτικά ακόμη το μνημείο να μην φαίνεται από τους ολόγυρα αυτοκινητόδρομους τα οποία καλύπτονται από τις πολυκατοικίες αφήνοντας έρημο το κάθε μνημείο.
Κάθε μνημείο πρέπει ν’ αποτελεί αντικείμενο ειδικής μελέτης, που θα δώσει τις λύσεις και θα βοηθήσει στις τελικές επιλογές.
Πέρα από τις όποιες ειδικές γνώσεις, ο μόνος άσφαλτος οδηγός είναι να σταθούμε να ακούσουμε τη μυστική φωνή κάθε μνημείου με αγάπη και σεβασμό. Σεβασμό πρέπει να δείξουμε στα πραγματικά ευρήματα που υπάρχουν από της δημιουργίας της ΑΜΒΡΑΚΙΑΣ και να αποφεύγουμε να δημιουργούμε μουσεία σε χώρους ακατάλληλους.
Αναρωτήθηκε κανείς μας γιατί η ΑΡΤΑ, η πρωτεύουσα του ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ της Ηπείρου, δεν έχει πνευματικό-πολιτιστικό κέντρο; Αναρωτήθηκε κανείς μας ακόμη γιατί τα αξιόλογα ευρήματα της ΑΜΒΡΑΚΙΑΣ βρίσκονται σε αποθήκες ή και σε ξένα μουσεία (ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ μουσείο Ιωαννίνων);
Φτάσαμε έτσι και εδώ στο σημείο να βρίσκονται αποθηκευμένες μεγάλες συλλογές αντικειμένων σε ακατάλληλους χώρους, τόσο ως προς τον κίνδυνο της κλοπής όσο και της φθοράς τους από τις κλιματολογικές συνθήκες, όπως της προκάτ κατασκευής ως μουσείο μέσα στο βούρκο στις όχθες του ποταμού Αράχθου.
Η ΑΡΤΑ χρειάζεται ένα πολιτιστικό κέντρο ή μάλλον μια πολιτιστική ενότητα. Και ο χώρος που θα μας δώσει την ενότητα αυτή είναι το ΚΑΣΤΡΟ της πόλης μας, ο χώρος αυτός είναι ιδανικός γι’ αυτό το σκοπό. Διότι θα περιλάβει πολλές πολιτιστικές ενότητες όπου θα βρίσκονται μαζί και θα παρουσιάζονται με τη μορφή μιας άλλης μεγαλύτερης ενότητας. Η περιοχή αυτή εκτός από το αρχαιολογικό μουσείο που θα περιλαμβάνει, στη συνέχεια θα έχουμε το Βυζαντινό μουσείο, το μουσείο των χρόνων της σκλαβιάς από τους Τούρκους, της Ιταλογερμανικής κατοχής, του Εμφυλίου πολέμου, της σύγχρονης ζωής, τη βιβλιοθήκη, την πινακοθήκη, τα συντηρητήρια, αποθήκες, το υπαίθριο πέτρινο θέατρο, το αρχαιολογικό πάρκο, αναψυκτήριο, παιδική χαρά, την εκκλησία των Αγίων Πάντων σε βυζαντινό ρυθμό και στο μικρό κάστρο τα κέρινα ομοιώματα των αγωνιστών και των σεπτών μητροπολιτών που φυλακίσθηκαν κατά καιρούς από διάφορους κατακτητές.
Να απομακρυνθεί η ξύλινη εξέδρα, το θέατρο του παραλόγου, και να αποκατασταθεί το καθολικό εκκλησάκι της Παναγίας που το μετατρέψανε πρόσφατα σε καμπινέδες.
Ας αφιερωθεί αυτός λοιπόν ο χώρος όχι για αυτά που σας ανέφερα αλλά ακόμη για περιοδικές εκδηλώσεις στη μεγάλη αίθουσα τελετών που θα γίνει, στα εργαστήρια για παιδιά όπου θα ασχολούνται με παραδοσιακά υλικά και παραδοσιακές μορφές τέχνης. Επείγει λοιπόν η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ του ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ στο κάστρο, απομακρύνοντας το τσιμεντένιο τερατούργημα του Ξενία που έγινε πάνω από την μαρμάρινη σάλα των ανακτόρων των Κομνηνοδουκάδων και δεν συνάδει με την ιστορικότητα του κάστρου. Σύγχρονο, βασισμένο στις νεότερες πολιτιστικές προδιαγραφές – για να μην καταντήσουν μαυσωλείο νεκρών τα αντικείμενα – με σκοπό την κοινωνικοποίηση της γνώσης την οποία θα καλλιεργεί.
Η Άρτα δεν συγχωρείται να μην έχει ένα ανάλογο πολιτιστικό κέντρο, στο οποίο να στεγαστούν τα πάμπολλα αρχαιολογικά, βυζαντινά, νεότερα ευρήματα, τα οποία βρίσκονται σκορπισμένα σε αποθήκες στα μουσεία των Ιωαννίνων και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, και σε μουσεία του εξωτερικού (Ιταλία, Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία κλπ.). Οι φίλοι του μουσείου της προκάτ κατασκευής μέσα στο βούρκο στις όχθες του ποταμού Αράχθου τι προσπάθειες έχουν κάνει μέχρι σήμερα για την επιστροφή των πολιτιστικών αυτών θησαυρών της ιστορικής Άρτας;
Διότι η πολιτιστική ζωή της Άρτας από την απελευθέρωσή της μέχρι τώρα δεν είναι αξιόλογη ούτε ανάλογη προς το μέγεθος και τις δυνατότητές της.
Βέβαια τα τελευταία χρόνια άρχισαν κάποιες δραστηριότητες. Δεν υπήρξαν όμως ικανές να συγκρατήσουν το πνευματικό και καλλιτεχνικό δυναμικό της, που να συνεχίζει να τροφοδοτεί την Αθήνα και την αλλοδαπή και να δημιουργήσουν την υποδομή για μια μόνιμη και αέναη πολιτιστική ανάπτυξη.
Ο λαός της Άρτας είναι πλέον εκλεκτικός και απαιτητικός και δεν ικανοποιείται με τις σποραδικές και περιστασιακές πολιτιστικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες (ενοικίαση αιθουσών για ομιλίες, χορό, τραγούδι, θέατρο σκιών, Η Χιονάτη και οι 7 Νάνοι, και το Γαϊτανάκι της Αποκριάς). Θέλει μόνιμη πολιτιστική οργάνωση και λειτουργία. Από χρόνια ζητεί την ίδρυση της ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΓΕΡΟΣΤΑΘΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ, μιας σχολής για τη σπουδή της ιστορίας της Αρχαίας Αμβρακίας, της βυζαντινής Άρτας και της νεότερης ιστορίας της, των καλών τεχνών και των Ελληνικών γραμμάτων, ώστε η πολιτιστική ζωή και ανάπτυξη να απλωθεί σ’ όλες τις συνοικίες και να γίνει κτήμα των ευρύτερων λαϊκών μαζών, ολόκληρου του Λαού της.
Δήμαρχος, αντιδήμαρχοι, σύμβουλοι όλων των παρατάξεων, Εκκλησία, Αντιπεριφερειάρχης, Βουλευτές, Σύλλογοι, Τράπεζες, Οργανισμοί, Επιχειρήσεις, Εκπαιδευτικοί, Εφημερίδες, το τοπικό κανάλι της ARTTV, Νέοι και Γέροι, και αυτοί που μένουν σ’ άλλες πόλεις που διακρίνονται στο επάγγελμά τους και αγωνίζονται για την πνευματική, πολιτιστική ανάπτυξη της Άρτας μέσα από συλλόγους, εκδόσεις εφημερίδων, περιοδικών, βιβλίων που δίνουν τη μάχη καθημερινά για την ανάπτυξη του τόπου που γεννήθηκαν, μορφωμένοι και αμόρφωτοι πρέπει όλοι μαζί να εργαστούμε με σταθερή θέληση για να αποκτήσουμε τη δύναμη αποφεύγοντας τις πολιτικές και οικονομικές ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ για να επιτύχουμε.
Για να καταστήσουμε και την ΑΡΤΑ μας ακτινοβόλο πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο και φάρο, γιατί έτσι της αξίζει ως πραγματική πρωτεύουσα της Ηπείρου από τα πανάρχαια χρόνια. Όπως δε, μας είναι γνωστό ο ιστορικός νομός της Άρτας με τις άπειρες φυσικές και πλουτοπαραγωγικές δυνατότητες που έχει είναι η Καλιφόρνια της Ελλάδας. Δυστυχώς συνεχίζει να είναι σε πλήρη εγκατάλειψη από όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις σε έργα ανάπτυξης και ουσίας από την πρώτη μέρα της μεταπολίτευσης.
Η ιστορική Άρτα χρειάζεται έργα ουσίας και ανάπτυξης και όχι το ξήλωμα των πεζοδρομίων, των πλατειών, της πεζοδρόμησης της οδού Σκουφά που ήταν σε άριστη κατάσταση και της καρικατούρας με το στήσιμο των κόμβων σε 7 μέτρα πλάτος στον περιφερειακό δρόμο, προφανώς για να ενισχυθούν τα οικονομικά, κομματικά πελατειακά συμφέροντα των κατασκευαστών εταιρειών και κάποιων άλλων που κρύβονται πίσω από όλα αυτά.
Σύντομα θα επανέλθω με το άρθρο μου για τα έργα ανάπτυξης και ουσίας στον ιστορικό νομό Άρτας που δεν έχουν γίνει εδώ και 50 χρόνια από την πρώτη μέρα της μεταπολίτευσης.
Αρκετά με την κοροϊδία τους, την υποσχολογία και τα ψεύδη τους.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ
