Η γλώσσα θεωρείται ως το βασικότερο μέσο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Παράλληλα, μεταφέρει, από τα βάθη του παρελθόντος, την ιστορική πορεία και τον πολιτισμό κάθε λαού. Γλώσσες υπήρξαν και υπάρχουν πολυάριθμες, συμπεριλαμβάνοντας και τις προφορικές και τις διαλέκτους.
Μία ιδιαίτερη θέση, ανάμεσά τους, κατέχει η ελληνική. Αρχικά, αποτελεί ένα σπάνιο παράδειγμα, καθώς εξακολουθεί την πορεία της, αδιάκοπα, για περισσότερα από 4000 χρόνια. Επιπλέον, στην ελληνική γλώσσα συντέθηκαν ή γράφτηκαν ορισμένα από τα μεγαλύτερα διαχρονικά αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας π.χ. ομηρικά έπη, τραγωδίες, τέθηκαν οι βάσεις πολλών επιστημών, μιλήθηκε από κάποιες από τις σημαντικότερες διαχρονικές προσωπικότητες της γης π.χ. Περικλής, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Θαλής, Σοφοκλής, Λεωνίδας και ο κατάλογος μπορεί να συνεχίσει επ’ άπειρο. Ωστόσο και σήμερα, ένα σημαντικό ποσοστό λέξεων σε πολλές και διαφορετικές γλώσσες προέρχεται από την ελληνική.
Παρόλη, όμως, την τεράστια σημασία της, τόσο η ελληνική όσο και κάθε άλλη γλώσσα θεωρείται νεκρή χωρίς τους ανθρώπους που τη μιλάνε, την εξελίσσουν και την προσαρμόζουν στα σύγχρονα δεδομένα. Και πράγματι, η ελληνική γλώσσα και ο ελληνικός πολιτισμός αγαπήθηκαν και αγαπιούνται, μελετήθηκαν και μελετούνται από ανθρώπους σχεδόν από όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου.
Ένα μοναδικό παράδειγμα, το οποίο στηρίζει και την παραπάνω άποψη, είναι και το κίνημα του φιλελληνισμού. Αναπτύχθηκε κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας και έφτασε στο απόγειό του κατά τον 18 και 19ο αι. Βέβαια, ο ελλαδικός χώρος, όντας σε στρατηγικής σημασίας θέση, άρχισε να δέχεται επισκέπτες από ολόκληρη την Ευρώπη, με προορισμό του Αγίους Τόπους, ήδη από τον 4ο αι., λειτουργώντας ως ενδιάμεσος σταθμός. Ωστόσο, μετά την Αναγέννηση σταδιακά αλλά και αργότερα επηρεασμένοι από το κίνημα του Διαφωτισμού, από τον νεοκλασικισμό στην τέχνη και γενικά από τις πνευματικές και πολιτικοκοινωνικές ζυμώσεις στην Ευρώπη, πολλοί Ευρωπαίοι, ιδιαίτερα των ανώτερων κοινωνικών τάξεων, ταξιδεύουν στην Ελλάδα, προκειμένου να διερευνήσουν τι απέγιναν οι απόγονοι του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Σοφοκλή και των υπολοίπων μεγάλων αντρών της κλασικής αρχαιότητας, τους οποίους μελετούν και θαυμάζουν.
Αφικνούμενοι κατά κύματα εδώ, αντικρίζουν τους εξαθλιωμένους, βασανισμένους, από τους αιώνες κατάκτησης, σύγχρονους Έλληνες και αποφασίζουν να τους συνδράμουν, τόσο ηθικά όσο και υλικά. Ωστόσο, δεν θα ήθελα να επιμείνω περισσότερο στο κίνημα του φιλελληνισμού, για το οποίο υπάρχει ανεξάντλητη βιβλιογραφία και σαφώς περισσότερο καταρτισμένοι επιστήμονες για να το αναλύσουν. Επιπρόσθετα, οι νεότεροι φιλέλληνες ήρθαν και βοήθησαν σε καιρούς χαλεπούς, καιρούς πολέμου. Ο φιλελληνισμός όμως ως κίνημα, όχι βέβαια τόσο ισχυρό πλέον, δε σταμάτησε αλλά εξακολούθησε και εξακολουθεί να υφίσταται και μάλιστα σε καιρούς ειρηνικούς. Πλέον, οι άνθρωποι που αφιερώνουν χρόνο να ασχοληθούν με την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό το πράττουν όχι από λύπηση ή επειδή βρισκόμαστε σε μεγίστη χρεία αλλά από καθαρό πνευματικό ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά και πνευματικά επιτεύγματα των Ελλήνων, σε κάθε εποχή.
Σε καμία περίπτωση δεν επιθυμώ να κρίνω αρνητικά ή να υποβαθμίσω το κίνημα του φιλελληνισμού της περιόδου της οθωμανικής κυριαρχίας και τη συνέχειά του. Απλώς, συγκρίνω ιστορικές συγκυρίες και πραγματοποιώ παραλληλισμούς. Επιπλέον, δεν μπορώ παρά να εκφράσω τον θαυμασμό μου για ανθρώπους από χώρες πολύ μακρινές όπως Κίνα, Ινδία, Ουρουγουάη ή και πιο κοντινές όπως Σερβία, Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία και τόσες άλλες, με δική τους ιστορία, γλώσσα, πολιτισμό, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, όπως διαμορφώνονται, παγκοσμίως, με την κλιματική αλλαγή, τα οικονομικά προβλήματα και τη σύγχρονη πανδημία, οι οποίοι αφιερώνουν από τον πολύτιμο χρόνο τους ώστε να μελετήσουν την ελληνική γλώσσα, να μάθουνε να τη μιλάνε, να εμβαθύνουν στον ελληνικό πολιτισμό και να τον διαδώσουν στις χώρες τους, χωρίς συμφέρον ή απολαβή.
Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας, η οποία έχει οριστεί για τις 9 Φεβρουαρίου, το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών διοργανώνει διαδικτυακή εκδήλωση με τίτλο: «Μιλώντας ελληνικά στα πέρατα του κόσμου». Πρόκειται για μία συζήτηση με ανθρώπους από διαφορετικά μέρη του πλανήτη, οι οποίοι αγάπησαν, έμπρακτα, την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό και μοιράζονται μαζί μας τις απόψεις τους. Πιο συγκεκριμένα, η αρχαιολόγος Κωνσταντίνα Ζήδρου παρουσιάζει το θέμα και κάνει μία σύντομη αναδρομή στο κίνημα του φιλελληνισμού. Στη συνέχεια, η ποιήτρια Βούλα Μέμου μας συστήνει τον Ινδό ποιητή Ujjal Ghosh. Αυτός επιδίδεται στη μετάφραση λογοτεχνικών κειμένων από τα ελληνικά στα ινδικά και το αντίστροφο, φέρνοντας κοντά τους δύο μεγάλους πολιτισμούς. Επιπλέον, συμμετέχει στην «Ελληνική Λέσχη Κύκλος», έχοντας ως κύρια ενασχόλησή της τη μελέτη του ελληνικού πολιτισμού. Ακολουθεί ο λογοτέχνης Νίκος Παπακωνσταντόπουλος, συστήνοντάς μας τους Ελβετούς φιλέλληνες οδοντιάτρους Julien Grivel και Alain Morgantini. Δύο εξαίρετους επιστήμονες, οι οποίοι, επί σειρά ετών, προσέφεραν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους στην Ελλάδα. Και τέλος, ο Έλληνας ιστορικός ερευνητής Χάρης Κουδούνας, ο οποίος διαμένει μόνιμα στην Ιταλία και διδάσκει την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό, μοιράζεται μαζί μας τις εμπειρίες του. Ο μαθητής του 2ου Διαπολιτισμικού Σχολείου Ιωαννίνων Απόστολος Τσόλας μας διαβάζει ένα απόσπασμα από το «Άξιον εστί» του Οδυσσέα Ελύτη και ολοκληρώνουμε με ένα βίντεο του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας, που δείχνει ότι τα ελληνικά τα μιλούν στα πέρατα του κόσμου.
Ας αφιερώσουμε λοιπόν λίγο από τον δικό μας πολύτιμο χρόνο και την προσοχή μας για να γνωρίσουμε κάποια αντιπροσωπευτικά παραδείγματα τέτοιων ανθρώπων.
Κωνσταντίνα Ζήδρου
Αρχαιολόγος