Γράφει ο Δημήτρης Βλαχοπάνος
Ο Γιάννης Κ. Κουτσούμπας άφησε το δικό του αποτύπωμα στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία με την πολύπλευρη δράση του και τη ζωντανή του παρέμβαση στην πνευματική και πολιτιστική ζωή του τόπου μας. Είναι ένας ανήσυχος άνθρωπος που γεφύρωσε με το έργο του το χάσμα μεταξύ θεωρίας και πράξης. Δεν περιορίστηκε στην ιδιότητα του δασκάλου που η πρόσφορά του εξαντλείται στις αυλές των σχολείων και στη διδασκαλία των κανόνων του αθλητισμού και της γυμναστικής, φιλοδοξώντας να δώσει το αληθινό περιεχόμενο της πρότασης «νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ».
Ο Γιάννης Κ. Κουτσούμπας πήγε πολύ πιο πέρα και πιο μακριά απ’ αυτό. Ενεργό και δραστήριο μέλος του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου «Ο Σκουφάς», του οποίου υπήρξε επί σειρά ετών πρόεδρος, καθιερώθηκε ως μια πολύπλευρη κοινωνική προσωπικότητα και έθεσε τη δική του σφραγίδα στην καθημερινή και αδιάκοπη μάχη για την πνευματικότητα του τόπου μας. Δόγμα του ήταν και είναι «να κάνεις κι όχι να λες». Αξία και σημασία έχουν τα έργα και όχι τα λόγια.
Στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του αυτής, έφερε στο φως σημαντικά στοιχεία γύρω από το μεγάλο και ενδιαφέρον κεφάλαιο της αρτινής αποκριάς. Το βιβλίο του με τίτλο «ΑΡΤΙΝΩΝ ΑΠΟΚΡΙΕΣ» και υπότιτλο «Λαϊκά Δρώμενα», που σελιδοποιήθηκε και εκτυπώθηκε πρόσφατα από τις Γραφικές Τέχνες – Εκτυπώσεις «Εντύπωσις», συνιστά ένα εξαιρετικό δείγμα όχι μόνο της μακρόχρονης εντρύφησής του στα θέματα αυτά, αλλά κυρίως της αγάπης του για τον τόπο μας και την ιστορία του.
Ο τόμος «ΑΡΤΙΝΩΝ ΑΠΟΚΡΙΕΣ» αποτελεί έκδοση του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου Άρτης «Ο Σκουφάς». Αφιερώνεται στη μνήμη του Γιώργου Τομπουλίδη, σπουδαίου ανθρώπου και παλαιού φίλου, όπως σημειώνεται από τον συγγραφέα, και εκδίδεται με την ευγενική χορηγία των αδελφών τού Γιώργου Τομπουλίδη, Δημήτρη και Μιράντας. Κι έχει αυτό τον ιδιαίτερο συμβολισμό του: οι ενεργοί πολίτες ανάβουν ένα πνευματικό κερί για να φωτίζει τις μορφές αγαπημένων προσώπων που κατοίκησαν στην ψυχή τους και κόσμησαν τη ζωή τους. Με τη γενναιόδωρη αυτή πράξη τους ο Δημήτρης και η Μιράντα Τομπουλίδη δε συνεισφέρουν απλά στον τοπικό πολιτισμό και την τοπική ιστορία, αλλά ποτίζουν το δέντρο της μνήμης δηλώνοντας πως οι άνθρωποι δε φεύγουν με το θάνατό τους και δεν περνούν στη λήθη. Είναι πάντα παρόντες.
Έχει αναγκαίο να υπογραμμιστεί πως τόσο με το προηγούμενο βιβλίο του «ΣΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑ ΤΟΥ ΧΤΕΣ» όσο και με το «ΑΡΤΙΝΩΝ ΑΠΟΚΡΙΕΣ» ο Γιάννης Κουτσούμπας κάνει πράξη αυτό που πολλοί από εμάς οφείλουμε να κάνουμε: μαζεύει τη μνήμη, πριν αυτή αδυνατίσει και ξεθωριάσει εντελώς, και την καταθέτει ως ελάχιστο φόρο τιμής στην ιστορία και στο μέλλον. Υπάρχει πολύ υλικό σχετικό με την πολιτιστική και πνευματική παράδοση του τόπου μας. Υλικό σκόρπιο και αδέσποτο, καταδικασμένο να περιπέσει στη λήθη και στην αχρηστία και να γίνει σαν να μην υπήρξε ποτέ, αν δε σφίξουμε τα σχοινιά μας και δεν καθίσουμε κάτω να το καταγράψουμε.
Ακριβώς αυτό κάνει ο Γιάννης Κουτσούμπας. Συγκεντρώνει σε έναν καλαίσθητο τόμο την ιστορία της αρτινής αποκριάς από την εποχή της δεσποτείας των Τόκων ίσαμε σήμερα. Και η εργασία αυτή έχει την υπογραφή ενός ανθρώπου που δεν παρακολουθούσε απλά τα τεκταινόμενα αυτού του πολιτισμού, αλλά ενός ανθρώπου που για μισόν αιώνα παρήγε, μεταξύ των άλλων, και δράσεις αυτού του πολιτισμού. Γιατί ο συγγραφέας ήταν άνθρωπος της κοινωνίας. Ήταν άνθρωπος της συμμετοχής και της δράσης.
Μέσα από τις 271 σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν τα κάθε λογής αποκριάτικα άρματα που έφερναν -και φέρνουν ευτυχώς ακόμα- ένα ξεχωριστό χρώμα στη γιορτινή Άρτα. Περιγραφές και σκέψεις του συγγραφέα, μαρτυρίες και δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής, κείμενα βιβλίων, στιχάκια και στίχοι, δρώμενα καρναβαλιστών και φωτογραφίες, ονόματα πρωταγωνιστών, κομπανίες και μουσικές, σάτιρες και πειράγματα, γαϊτανάκια και μασκαράδες, έθιμα και μακραίωνες παραδόσεις συνιστούν ένα σπαρταριστό μωσαϊκό που κάνει τον αναγνώστη να νιώθει πως βρίσκεται κι αυτός μέσα. Πως συνιστά κι αυτός μέρος αυτού του όλου. Ή πως το όλον αυτό συνιστά μέρος της προσωπικής του ζωής. Γιατί έχει την αίσθηση πως όλα αυτά δεν είναι το αυθεντικό παρελθόν. Είναι το αυθεντικό παρόν. Και πως η ανθρώπινη ανάγκη της έκφρασης και της έκστασης, ατομικής και συλλογικής, νίκησε το χρόνο κι έφτασε ζωντανή και ακέραια ως τις μέρες μας.
Ο Γιάννης Κ. Κουτσούμπας φιλοτεχνεί το λεύκωμα της αρτινής αποκριάς διαμέσου των αιώνων, εστιάζοντας, όπως είναι φυσικό, στα νεότερα χρόνια, όταν στο φωτεινό αυτό διάλειμμα αρχίζει να συμμετέχει, μ’ έναν θορυβώδη μάλιστα τρόπο, η γυναίκα. Διατρέχοντας τις σελίδες και φτάνοντας στο τέλος, ο αναγνώστης μένει πλέον με τη βεβαιότητα πως κρατά στα χέρια του την εγκυκλοπαίδεια της αρτινής αποκριάς.
Η έκδοση και η κυκλοφορία ενός βιβλίου αποτελεί -ή θα πρέπει να αποτελεί- για κάθε τοπική κοινωνία ένα γεγονός ιδιαίτερης σημασίας και ξεχωριστής αξίας. Πολύ περισσότερο όταν το βιβλίο ανασύρει τη συλλογική μνήμη και φέρνει στην επιφάνεια γεγονότα, στιγμιότυπα και πρόσωπα που εκφράζουν ένα μέρος της δικής της πολιτισμικής παράδοσης. Και θα πρέπει να νιώθει περήφανη που οι άνθρωποί της ερευνούν και στοχάζονται για να δημιουργήσουν πνευματικά αγαθά. Περήφανη και χαρούμενη που οι άνθρωποί της διακονούν το λόγο και παράγουν πολιτισμό.
